شهروند| مجموعه گفت?وگو?های ستون «مردم» به?دنبال آن است تا پلی میان جامعه و چهره?های فعال حوزه?های گوناگون ایجاد کند. «شما می?پرسید» حاوی پرسش?هایی است که مخاطبان در زمینه انجام فعالیت?های مدنی، مسئولیت?های اجتماعی و کنش?های شهروندی از چهره?ها دارند. شما نیز می?توانید سوالات و چهره?هایی که پرسشی از آنها دارید را با ما و از طریق آدرس?ایمیل newspapershahrvand@gmail.com درمیان بگذارید. «محمدجواد حق?شناس»، میهمان این شماره «شما می?پرسید» شده تا دغدغه?های اجتماعی و انسانی او در قامت یک شهروند به?بحث گذاشته شود. مدیرکل سابق سیاسی وزارت کشور، عضویت در شورای مرکزی حزب اعتماد ملی و البته مدیرمسئولی ارگان این حزب یعنی روزنامه اعتماد ملی را در کارنامه دارد. ویژگی این استاد روابط بین?الملل دانشگاه، آرامش در رفتار و گفتار است. سلسله علل عدم?آرامش در میان برخی اهالی سیاست و تنش در گفتار و رفتار با یکدیگر، محور گفت?وگو با این فعال سیاسی است.

 

شما بین سیاسیون، به آرام?بودن مشهور هستید و این حتی در مناظره?های?تان با رقبا هم به چشم می?خورد. این «آرامش» از کجا می?آید؟
بخشی از آن به قواعد ژنتیکی، خانوادگی و محیط تربیت مربوط می?شود. من تا آن?جایی که یادم هست از کودکی در مقاطع متفاوت سنی که قرار داشتم بیش از سطح سنی خودم دیده می?شدم و این آرامش را همیشه همراه داشتم، این آرامش به?مرور به یک عادت تبدیل شد.

 

اما این قاعده در میان سیاسیون حاضر چندان به?چشم  نمی?خورد...
محیط سیاست به?شدت نیازمند آرامش و طمأنینه است، آرامشی که کمک کند فضا برای گفت?وگو و تأمل در نظرات مخالف و درنهایت یک تعامل فراهم شود. واکنش سریع به?خصوص در عرصه سیاست شاید یکی از سوءرفتارهای سیاسی شناخته شود و ممکن است آثار زیانباری را هم برای سیاستمدار و هم برای مجموعه و کشوری که آن سیاستمدار آن را نمایندگی می?کند، به?دنبال داشته باشد. طبیعی است که انتظار رود به?جای واکنش?های سریع و در عین حال مبتنی?بر احساس و عکس?العمل، رفتارهای سنجیده و با رعایت همه?جوانب مسأله در دستورکار قرار گیرد.
مردم از خبرنگاران یا کارکنان یک رسانه سیاسی و حزبی و فضای آن رسانه، تصور نوعی تنش دایم و مباحث جدی را دارند. در رسانه و دوران مدیرمسئولی «اعتماد ملی» نیز همین میزان آرام بودید؟
این فضا بعضا منشأ بیرونی دارد. به?عنوان نمونه، اگر بخواهم فضای آن دوران را توضیح دهم باید بگویم که من در یک وضعیت فضای فشار سه?جانبه قرار داشتم. یک بخش آن از این می?آمد که روزنامه اعتماد ملی، ارگان یک حزب منتقد بود و صاحب?امتیاز آن هم آقای کروبی بود، بعد از ٨٤ ایشان در یک موقعیت انتقادی نسبت به دولت قرار داشت و بر همان اساس حزب اعتماد ملی با چنین رویکردی شکل گرفته بود و طبیعتا روزنامه هم همین رویکرد را داشت. طبیعتا ما در جبهه منتقد دولت وقت قرار داشتیم،  دولتي كه آقاي احمدي?نژاد از اصولگرايان برخاسته و توانسته بود به پاستور راه يابد، هم حمايت مجلس هفتم را داشت كه با آن ردصلاحيت?هاي گسترده شكل گرفته بود و هم از حمايت سيستم قضايي برخوردار بود، به هر حال يادمان باشد كه دادستان آن موقع تهران «سعيد مرتضوي» بود و وزير ارشاد هم «صفارهرندي». حالا درنظر بگيريم كه روزنامه?اي مي?خواهد در اين فضاي سياسي منتشر شود كه يك سمت آن، سيستم قضايي كه دادستان آن مرتضوي است و در سمتي ديگر هيات نظارت بر مطبوعات كه وزير آن صفارهرندي است و معاون مطبوعاتي هم «ملكيان» بود كه از همكاران روزنامه كيهان بود.   در آن زمان مجموع اوضاع و فضاي کار خیلی سخت بود. از سوی دیگر، بچه?ها به?خصوص حوزه جوانان و مجموع حزب از فضای انتخابات ٨٤ تأثیر گرفته و می?خواستند به رویه انتقادی خودشان با تفاوت?هایی نسبت به قاعده کار  آن روزهای مطبوعات، بپردازند. از سمت دیگر ماجرا هم همکاران من بودند. در آن سال?ها کسانی که در مطبوعات کار می?کردند، خیلی جوان و پرشور بودند و طبیعتا فضا هم فضای رادیکال اصلاح?طلبی بود. یادم می?آید خیلی از بچه?ها از روزنامه?هایی آمده بودند که چندین?بار حتی صابون توقیف روزنامه و نشریه به تنشان خورده بود. کار کردن در این فضا که مجموعه?ای از دوستانی که قلم می?زدند- منتقد بودند و در آن طرف هم فضای تعامل و مدارا با رسانه?ها بالا نبود؛ سخت بود.

بیشتر شکایت?ها از کجا می?آمد؟ آیا اشخاص هم شاکی روزنامه بودند؟
من یادم می?آید زمانی که به دادگاه احضار می?شدم، شاید بعد از ٤?سال در حدود ?هزار و ٢٠٠ صفحه پرونده مطبوعاتی اعتماد ملی بود. تقریبا می?توان گفت اکثر وزرای دولت از روزنامه شاکی بودند از معاون رئیس?جمهوری گرفته تا وزرایی مثل وزارت بازرگانی وقت، وزیر کشور، فرمانده نیروی انتظامی، آقای مشایی و آقای علی?آبادی تقریبا کسی نمانده بود که شکایت نکند. در کل مشی من در آن دوران به?گونه?ای بود که همیشه باید با آرامش حرکت کنیم.
درنهایت این آرامشی که انتخاب کرده بودید شما را به?هدف خاصی رساند؟
هدف?گذاری که ما در آن دوران از ابتدا داشتیم این بود که کارکردن در روزنامه?ای که تعطیل شود هنر نیست، یک روزنامه زمانی می?تواند مفید باشد که امکان انتشار داشته باشد. از طرفی دیگر هم کارکردن در روزنامه?ای که خواننده نداشته باشد، هنر نیست. این یعنی این?که می?بایست همیشه روی یال حرکت می?کردیم. در آن مقطع خوانندگان ما علاقه?مند بودند چیزهایی را در روزنامه بخوانند که آنها برای حیات روزنامه خطرناک بود. از طرفی ما باید به?گونه?ای می?نوشتیم که خواننده را از دست ندهیم و از طرفی دیگر در عین حال خط قرمزی را رد نکنیم. اینها خیلی کار را سخت می?کرد، خوشبختانه با همت بچه?ها و تلاشی که انجام می?شد، روزنامه توانست نزدیک به?هزار شماره را منتشر کند. درنهایت موافقان، کارشناسان و حتی مخالفانمان و کسانی که به?لحاظ سیاسی مشی ما را قبول نداشتند به رعایت چارچوب?حرفه?ای و رعایت یک عملکرد مبتنی?بر منافع ملی همه اذعان داشتند.
به?نظر شما جامعه امروز ما در رفتارهای روزانه، چه سمت?و?سویی دارد؟
آرامش به یک عزم عمومی نیاز دارد. در عین حال کسانی که در جامعه می?توانند سرمنشأ و اثرگذار باشند باید این مسأله را در دستورکار خود قرار دهند. این مسأله به نخبگان و تصمیم?سازان کشور برمی?گردد، همین?طور رسانه?ها و فضای تعلیم- تربیت می?توانند در این زمینه اثرگذار باشند. خانواده?ها هم می?توانند در این زمینه نقش مهمی ایفا کنند، امروز این آرامش مهم روزگار ما است که باید از طرق مختلف برای آن تلاش شود.
این عدم آرامش را بیشتر در چه حوزه?هایی حادتر می?بینید؟
یکی از مشکلاتی که متاسفانه امروز ما در جامعه می?بینیم، افزایش تعداد درگیری?هایی است که در سطح شهر بین شهروندان وجود دارد و میزان عصبانیت بالایی که هنگام رانندگی برای افراد ایجاد می?شود. این عصبانیت به?شدت از طریق آلودگی?های صوتی و توسط بوق خودرو?ها می?توان آن را دریافت، قابل مقایسه با هیچ کشوری حتی کشورهای همسایه نیست. همین?طور روابط خانوادگی متاسفانه میان پدر و مادر، پدر و مادر با فرزندان، خواهر و برادرها با یکدیگر مبتنی?بر عصبانیت?هایی است که درحال تبدیل?شدن به عادت?های بسیار بد و تخریب?کننده در فضای کشور است، تداوم و ادامه آن به هیچ?وجه برای کشور مناسب نیست. من فکر می?کنم در تمام حوزه?ها نیاز به یک عزم عمومی داریم تا آرام?آرام به آن فضای مطلوب برسیم که بتواند کمک کند به زندگی مناسب?تر و لذت بیشتر در جامعه?مان نزدیک شویم.
همان?طور که به اهمیت روابط شهروندان با یکدیگر اشاره کردید، در ایجاد فرهنگ احترام به حقوق?شهروندی نقش مسئولان را پررنگ?تر می?دانید یا شهروندان؟
نمی?توان گفت کدام پررنگ?تر است، من فکر می?کنم همه ما در این جامعه درحال?زندگی?کردن هستیم و در آن نقش ایفا می?کنیم. حتی یک فرد عادی که در یک محیط اداری که مسئولیت ثبت نامه?های ارباب?رجوع را دارد، اگر درست رفتار کند، می?تواند در طول روز نزدیک به ٣٠٠، ٤٠٠ صد نفر را در طول روز با رضایت از اتاقش به بیرون بفرستد و اگر در رفتارش اختلال داشته باشد به?راحتی می?تواند همان تعداد آدم را مثل یک گلوله?آتشی از دفترش به جامعه پرتاب کند. به همین راحتی یک تصمیم نادرست در مقام شهردار تهران می?تواند موجبات عصبانیت هزاران نفر را مثلا در مترو فراهم کند. به?هرحال هر چقدر حوزه تصمیم?گیری انسان?ها کارسازتر باشد، مطمئنا آثار تخریب?شان هم حوزه?های گسترده?تری را دربر می?گیرد. بنابراین من فکر می?کنم کاملا یک امر درهم تنیده است، یک رفتار توأم با آرامش در جامعه می?تواند به مسئولان ما هم آرامش دهد و یک مسئولی هدفش ایجاد رفاه و ثبات در جامعه است و امنیتی را که به?عنوان مهم?ترین دستاورد حاکمیت ما می?شناسیم ایجاد کند، تصمیماتش به همان نسبت می?تواند به گسترش امنیت، رفاه و لذت در سطح جامعه منجر شود. بنابراین اینها روی هم اثرات مستقیم خواهند داشت. همه باید از همدیگر مواظبت کنیم. جامعه باید مواظب مسئولانش باشد و مسئولان باید مواظب رفتارهایشان و پاسخگوی نیازهای جامعه باشند.