حمیدرضا جلایی?پور در گفت?وگو با «شرق»:

مردم واقع?گرا شده?اند

حامد طبیبی

?حدود سه ماه تا موعد رسمی تبلیغات انتخابات فرصت باقی است، اما هنوز طیف?ها و دو جناح سیاسی کشور، چندان فعال به نظر نمی?رسند. با توجه به فضای کلی حوزه سیاست داخلی، این اتفاق طبیعی است یا غیرطبیعی؟
 ارزیابی من دراین?باره مثل ارزیابی شما منفی نیست.
?دلیل من، مقایسه شرایط امروز با ادوار گذشته است. حداقل اصلاح?طلبان در انتخابات شوراهای سوم، مجلس هشتم، ریاست?جمهوری دهم و البته شوراهای چهارم و ریاست?جمهوری یازدهم از ماه?ها قبل فعال بودند، کاندیداها تا حدی مشخص شده بود و ... 
اجمالا همه نیروهای تأثیرگذار برای یک انتخابات باشکوه با مشارکت مردم کار می?کنند. به?ویژه دستگاه برگزارکننده انتخابات؛ یعنی دولت روحانی هم در تلاش است تا این مسیر را هموار کرده و به هیأت?های اجرائی و وزارت کشور تأکید شده که انتخابات رقابتی و فراگیر برگزار شود و البته سایر نهادها هم در مواضع اعلامی خود، از اهمیت انتخابات مجلس برای سرنوشت کشور سخن می?گویند. لایحه?ای نیز برای شفافیت منابع مالی کاندیداها از سوی دولت به مجلس داده شده است. از این نظر خوشحالم و احساس می?کنم اتفاقات خوبی می?افتد.
مشکل این است که دو شوک به تندروها وارد شده و تمرکز آنان را به?هم زده است و با گذشت دوسال?واندی هنوز نمی?توانند خود را جمع?وجور کنند. یکی شوک انتخابات سال ٩٢ است که باور نداشتند پس از هشت سال صحنه انتخابات را با یک رأی قاطع به روحانی اعتدالگرا و مخالف افراط?گری ببازند. هنوز نتوانسته??اند علل آن را پیدا کنند یا اگر پیدا کرده??اند، آن را باور کنند. شوک دوم مذاکرات فعال و عزتمندانه هسته?ای با شش قدرت جهانی بود که به «برجام» منتهی شد. تندروها باور داشتند همانطور که در دوره آنها، توافق امکان?پذیر نشده بود، در این دوره هم نخواهد شد یا نخواهند گذاشت. با وجود همه کارشکنی?ها، برجام در ایران و صحنه بین?الملل دارد پیش می?رود. ایران دارد از زیر فشار بند هفت سازمان ملل بیرون می?آید و حالا در آستانه اجرائی?شدن آن و لغو تحریم?هاي مرتبط با برنامه هسته?ای هستیم. این دو شوک باعث شده آنها کارهایی کنند که حتی اعتراض اصولگرایان میانه?رو را در پی داشته باشد.
برجام اتفاق بسیار مهمی است و شرایطی فراهم می?کند تا کشور بتواند به سمت توسعه پایدار و همه?جانبه برود. ما راهی جز توسعه درون?زا و برون?نگر نداریم. روزگاری نفت داشتیم، می?فروختیم و بین مردم توزیع می?کردیم. حالا دیگر خبری از نفت ١٤٠ دلاری نیست و تولید بیش از تقاضای جهانی است. ما راهی جز تولید داخلی، رقابت در سطح بین?الملل و بهادادن به سرمایه انسانی متخصص خود نداریم.
?یعنی از نظر شما، فضای تندروی باعث شده تا جریان?های سیاسی تمایلی برای فعالیت انتخاباتی نداشته باشند؟
تا آنجا که به اصلاح?طلبان مربوط می?شود آنها مشغول انجام کارهای درونی خود هستند. در نمایشگاه مطبوعات هم برخی چهره?های اصلاح?طلب از احتمال کاندیداتوری خود سخن گفتند. معتقدم اصلاح?طلبان از همه ٢٠ سال گذشته منسجم?تر و آماده?تر هستند. خوشبختانه به نظر می?رسد اصولگرایان میانه?رو هم حساب خود را از تندروی?ها جدا می?کنند و رفتارهای آقای علی لاریجانی و طیف ایشان قابل توجه بوده است.
مسئله من این است تندروی?ها بیش از اندازه است. یک رئیس?جمهور توسط اکثریت مردم انتخاب شده و می?خواهد کار کند، دستاوردهایی هم داشته و با توجه به شرایط خاص کشور پس از احمدی?نژاد، تا حدی موفق بوده است. دکتر روحانی بحران هسته?ای و دشواری?های سیاست خارجی را کنار زده و در حوزه اقتصادی هم حداقل اجازه نداده فضا بدتر شود و تا حدی شاخص?ها را تغییر داده و ولی ببینید چگونه به جای تشکر به او حمله می?کنند. نگرانی این است که تندروی?ها تشدید شود و هرچه به انتخابات مجلس نزدیک?تر می?شویم، بخواهند مانع فضای بانشاط سیاسی شوند.
?به طور طبیعی، کار یک طیف فکری و سیاسی، یافتن راه?حل برای تاکتیک?های طرف مقابل است. اصلاح?طلبان برای این فضا چه برنامه?ای دارند؟
 کاری که اصلاح?طلبان و حامیان دولت آقای روحانی یا همان جریان میانه در این دو سال و به?ویژه در این چند ماه نزدیک به انتخابات مجلس انجام می?دهند، حرکت در چارچوب تحقق حقوق قانونی و تشویق مشارکت بیشتر در انتخابات و کمک به آرامش در کشور است. آنها در زمین تندروها بازی نمی?کنند و هوشمندانه قدم برمی?دارند. اما این فضای تندروی?اي که ایجاد شده درمان آن دست اصلاح?طلبان یا اصولگرایان میانه?رو نیست. همچنان باید اجازه داد تندروها از این دو شوک بیرون بیایند و دست از این روش?های غیرسازنده بردارند.
?نگران نیستید که اگر فضای انتخاباتی ایجاد نشود و مردم در جریان مسائل قرار نگیرند، نتوان جامعه را برای مشارکت حداکثری ترغیب کرد؟حتی در حوزه رسانه که در ادوار گذشته زودتر به استقبال مباحث انتخاباتی می?رفتند، تحرک لازم دیده نمی?شود.
این تفاوت که می?گویید وجود دارد که بخشی از آن به دلیل محدودیت?های رسانه?ها به?ویژه برای بیان اخبار انتخاباتی اصلاح?طلبان است. اما یادتان باشد در گذشته واقعا فعالیت برای دوره?های انتخاباتی کار سختی بود. جو عمومی و انتظارات جامعه به حدی بالا بود که بحث?های مشارکت و عدم مشارکت در انتخابات و نیاز به اقناع افکار عمومی، وجود داشت. اینها مدام در رسانه?ها مطرح می?شد. اما مردم بعدها اتفاقاتی را دیدند که دریافتند اگر رأی ندهند احمدی?نژادی می?آید و هشت سال کشور را به آن شکل اداره می?کند. یا اگر در مجلس رأی ندهند افرادی می?آیند که با مصالح کشور بازی می?کنند و به رنج مردم منتهی می?شود. الان آگاهی جامعه خیلی بالا رفته و درعین?حال، انتظارات هم محدودتر شده است. مردم می?دانند نمی?توان یک دفعه پول?ها را سر سفره مردم آورد! آنها دیگر رؤیایی نیستند بلکه واقع?گرا هستند. ان?شاءالله اگر این تندروی?ها باعث نشود حق?الناس یا همان رأی مردم آسیب ببیند قطعا مشارکت در این دوره کمتر از ٦٠ درصد نیست. مردم می?دانند حتی یک نماینده توانمند می?تواند از حق و خواست آنها دفاع کند.
?اصولگرایان شرایط روشن?تری دارند. تندرو?ها یک طیف از این جریان به حساب می?آیند و معمولا اصولگرایان دغدغه بیرونی اعم از بحث تأیید صلاحیت?ها و... ندارند. چرا آنها هم کمتر فعالیت روشن انتخاباتی از خود بروز می?دهند؟
یک مقدار زود است که آنها را ارزیابی کنیم. حتی تندروهای نزدیک به اصولگرایان هم دو بخش دارد. یک بخش تندرویی است که امکانات و رسانه دارند اما متکی به توانمندی?های خودشان هستند. اینها جای نگرانی ندارند. مشکل اصلی، تندروهای سازمان?یافته هستند. اینها افرادی هستند که در امن?ترین مکان?های این کشور، چند بار به آقایان لاریجانی و ناطق? نوری هم حمله کرده یا علیه ایشان شعار داده?اند.
?قبلا درباره آفت زودهنگام بودن ورود به انتخابات سخن گفته می?شد و اینکه کارهای معمول کشور تحت?الشعاع انتخابات قرار می?گيرد. آیا امروز باید درباره دیرهنگام?بودن ورود به انتخابات سخن بگوییم؟
هر دوره?ای اقتضای خود را دارد. اصلاح?طلبان که مهم?ترین پایگاه آنان مردم، دانشگاهیان، نخبگان، جوانان، زنان، معلمان و کارگران کشور هستند، نه پول دارند نه شیوه متمرکز بالا به پایین. مهم?ترین سرمایه?ای که دارند قلب و روح افرادی است که در سطح کشور نگران آینده کشور و زندگی خانواده و پیشرفت فرزندانشان هستند. اصلاح?طلبان باید این رابطه را مستقیم و غیرمستقیم تعمیق ببخشند. یکی از فرصت?هایی که ان?شاءالله می?تواند برای کشور و توسعه کلان آن مؤثر باشد، مشارکت بالای مردم در انتخابات مجلس و خبرگان رهبری است. در سه ماه آینده فرصتی است که اصلاح?طلبان این رابطه متقابل را در اطراف خود در محله?ای که زندگی می?کنند، در شهرها و روستاها، دانشگاه?ها، نهادهای صنفی و مدنی و اقشار مختلف جامعه، هر چه بیشتر برقرار کنند. آنها برای آینده کشور باید در حوزه نفوذ خود فعال?تر شوند.
 می?دانید حالا همه ایران دانشگاه است و اینگونه نیست که تعداد محدودی دانشجوی دانشگاه وجود داشته باشد. الان بیش از ١٠ میلیون نفر دانشگاه?دیده هستند و هر کدام در یک شبکه اجتماعی حضور دارند. مهم این است که اصلاح?طلبان درست مانند کسی خود را برای مسافرت آماده می?کند، به درستی مهیا شوند. کار ما زیاد هم سخت نیست. هواداران ما عاقل هستند و نمی?خواهیم جامعه را به کار سخت دعوت کنیم. در هر شهر و روستایی، پخته?ترین مهندسی که کار عمرانی کرده، بهترین پزشکی که کار مثبت کرده، معلم و روزنامه?نگاری که گام مثبتی برای همه برداشته است زنان موفقی که کار خود را به جامعه نشان داده?اند اگر ترغیب به ثبت نام در انتخابات شوند، مجلسی قابل دفاع خواهیم داشت.
? باید نتیجه گرفت احزاب و تشکل?ها به بلوغ رسیده??اند و مباحث درونی خود را با جدیت دنبال می?کنند اما رسانه?ای نمی?کنند؟ این ناشی از درک است یا اجبار شرایط و فضا؟
البته همان?طور که می?دانید قصه اصلاح?طلبان روشن است. آنها سامان?یابی کرده?اند. همه وظیفه دارند مردم را برای مشارکت در انتخابات آماده و آگاه کنند اما راجع به کارهای تشکیلاتی انتخاباتی، ساماندهی لازم شده است . همین شورای عالی سیاست?گذاری اصلاح?طلبان کار واقعا درخشانی است. عده?ای در تهران ننشسته?اند و بخواهند سرنوشت نماینده شهرستان?ها را معلوم کنند. اصلاح?طلبان به روش?های آمرانه هیچ اعتقادی ندارند. در هر شهری، دلسوزان و معتمدان آن شهر دور هم جمع می?شوند و اصلاح?طلبان در تهران آنها را دعا می?کنند. اگر مشکل یا اختلاف نظری پیش آمده سعی می?کنند با گفت?وگو و رایزنی، مسئله را حل کنند.
قرار نیست مسابقه لیست?بندی اتفاق بیفتد و سهم?خواهی و وزن?کشی باشد. مقطع فعلی واقعا مهم است. خب؛ چه اشکالی دارد؟ سیاست در کشور ما به?گونه?ای رقم خورده که همه مقاطع حساس است حالا هم حساس است. مردم به آقای روحانی رأی دادند و آقای روحانی هم تنش خارجی را از ایران دور کرد و بدون هزینه بیشتر، از شمول بند هفت منشور سازمان ملل خارج شدیم. حالا کشور با وجود این دولت برخاسته از رأی مردم و حمایت جامعه، مجلسی می?خواهد که به موازات دولت، کار را پیش ببرد. افرادی که به گزینه?های شایسته رئیس?جمهور برای چند وزارتخانه رأی نمی?دهند و هر روز یک بساط تازه برای خود نمایندگان مجلس و عملکرد خوب دولت راه می?اندازند، حتما مد نظر مردم هستند. اگر مجلس دهم پخته عمل کند خیر آن به همه می?رسد و مردم ما این را می?فهمند.
? به نظر شما این دوره،آمادگی رفتار منسجم و تشکیلاتی و توجه?نکردن به نام افراد ایجاد شده است؟
پختگی سیاسی بیشتری در مقایسه با گذشته ایجاد شده است. مردم این را فهمیده??اند و متوجه تفاوت افراد شده?اند. بعد از احمدی?نژاد فهميده??اند با یک رأی ممکن است سرنوشت کشور دستخوش چه مسائلی شود و ٢٠ سال باید کار کنیم تا به قبل از سال ٨٤ برسیم. حتما حضور یک چهره عاقل، چه اصلاح?طلب چه میانه?رو و توانمند در مجلس، مؤثر است و در مقاطع مختلف به کار مردم می?آید.
?استراتژی اصلاح?طلبان تا روز انتخابات مجلس و خبرگان رهبری، چه خواهد بود؟
پختگی اصلاح?طلبان و هواداران باعث شده اجازه ندهیم تنش به جامعه منتقل شود. شاید اگر دوره اصلاحات بود، مسائل هر روز رسانه?ای می?شد حالا کسی حرف نمی?زند؛ به دلیل اینکه فضای هیجانی به جامعه داده نشود و در زمین تندروها بازی نکنیم. من خشنودم که سطح مواجهه ما با مسائل، همان روح واقعی اصلاحات است؛ آرام و تدریجی. مردم و همه فعالان سیاسی بدانند تندروها می?خواهند آن دو شوک را که در ابتدای این گفت?وگو توضیح دادم، تخلیه کنند. ما با آرامش و آگاهی?بخشی، همبستگی و رایزنی در سطوح مختلف می?توانیم این فرصت را از تندروها بگیریم و شاهد شکل?گیری یک مجلس قابل دفاع باشیم.