مرتضی رضائی

دیرهنگامی است که برای تهیه گزارش به عنوان یک خبرنگار به ارگان های دولتی مراجعه می کنم و خواهان دست رسی به آمار و ارقام و مدارک امور جاری شهری و استانی می شوم. تا کنون به سازمان های زیر رفته ام: مسکن و شهرسازی، بازرسی، آبفا، آب شیرین کن، اداره کل مالیات، سازمان ارزش افزوده، سازمان زندان های استان، کانون اصلاح و تربیت، بهزیستی، سازمان محیط زیست و... این سازمان ها جزو سازمان هایی هستند که از طریق دوستان در صدد پیگیری پرسش های خود بوده ایم و خواهان پاسخ گویی مسئولان.

تا هنگامی که همه چیز در عرصه سخنرانی و کلی گویی و میزگرد و سمینار و همایش و نشست و مهمانی و عزیزم جانم باشد، کلیه مسئولین، پاسخگویی را اولویت نخست خود می دانند، خبرنگاران چشم و چراغ و عزیز دل همه هستند، شرط توسعه و پیش رفت و بالا رفتن سطح آگاهی عمومی منوط به حضور خبرنگاران ارزیابی می شود و خلاصه در یک واژه، خبرنگار «مکرم و مقدم» است.

اما اختلاف فاحشی میان آن چه گفته می شود و آن چه در عمل اتفاق می افتد وجود دارد. در مراجعه به سازمان های دولتی، کوچکترین آمار، اطلاعات، داده و هر چیزی که به مسئله عملکرد سازمان یا معضلات کلان و خرد بر می گردد در اختیار خبرنگاران قرار نمی گیرد و همواره سایه ای از نگرش های پنهانی بر سر اطلاعات وجود دارد. هیچ یک از کارشناسان آمار ارائه نمی کند. اطلاعات صرفا در هماهنگی با معاونت ها داده می شود. معاونت هاهم  بدون اجازه مدیرکل ها حاضر به پاسخگویی نیستند و مدیرکل ها و معاونین همیشه در جلسه اند و وقت ملاقات ندارند. پاسخ های سر بالا از راه می رسد. فرافکنی ها رخ می دهد. وعده ها را از امروز به فردا انداختن سکه رایج بازار می شود و استراتژی نا امیدسازی و مشمول زمان کردنِ موضوع، در ادارات دولتی روی می دهد تا خبرنگار مزاحم از سر باز شود. آن اندازه در دادن اطلاعات و داده ها به خبرنگاران تعلل صورت می گیرد که یا خبرنگار عطای دانستن را به لقایش ببخشد یا موضوع از موضوعیت بیافتد.

به عنوان مثال دو ماه تابستان را در پشت در آبفا ماندم تا بتوان مدیرکل را ببینم و در خصوص معضل آب استان صحبتی با او داشته باشم؛ چون هیچ یک از معاونین اداره حاضر به مصاحبه بدون حضور مدیرکل نبودند. آن قدر وعده ملاقات دادند و خلف وعده کردند تا تابستان به سر آمد و یا یک روز به آب شرین کن برای تهیه گزارش مراجعه کردم؛ به من گفته شد از تهران باید دستور و مجوز حضور جناب عالی داده شود. هر یک از سازمان های استان، مدیران کل و معاونینی به غایت محافظه کار دارد که مشخص نیست مشکل آنان با مسئله شفافیت بر سر چیست. آن چه که در طول این مدت به وضوح مشاهده کردم، از آن جا که عادت به حضور خبرنگاران وجود ندارد، نوعی سر در گمی و واهمه از آنان در برخورد ها و واکنش ها موجود است. مشخص است که اتاق فکر استان، هیچ برنامه عملیاتی برای نهادینه کردن پاسخگویی در ادارات کل استان ندارد. هیچ دستور العمل، هیچ برنامه ریزی قبلی و تدوین یک راهبرد برای نحوه پاسخ گویی به یک خبرنگار در اتاق فکر استان تدوین نشده است. این از مهم ترین ضعف های مدیریتی استان بوشهر است که استاندار باید برای آن فکر و چاره و اندیشه ای کند.

مدیران کل به واسطه واهمه ای که از تبعات انتشار عملکرد خود دارند یا اطلاعات مربوط به شرایط کنونی جامعه در هر موضوعی را امنیتی تلقی می کنند و از ترس آن که مورد توبیخ نهادهای بالا دستی خود قرار بگیرند، هیچ نوع پاسخگویی و شفاف سازی را بر نمی تابند. این مسئله یا ناشی از تحکم نهادهای فرادستی است که خبرنگاران را از سر باز کنید و یا ناشی از نبود برنامه است. در هر دو حال به نظر می رسد که ضعف مفرطی که می توان دامنه آن را تا مرکز و هیئت دولت پیش گرفت در عرصه اطلاع رسانی و نشر اطلاعات باعث عقیم ماندن مسئله نظارت خواهد شد. نظارت نباشد، فساد علاج نمی شود. فساد علاج نشود ایران آباد نمی شود. و وای از آن روز که سرزمینمان ویران شود.

دکتر سالاری به عنوان استاندار ساعی و پر تلاش استان که طرح کمتر دیده شده، اما بسیار مفید "امید اجتماعی جوانان" را در استان اجرایی کرده است تا بتواند سرمایه های اجتماعی و مشارکت مدنی را ارتقا ببخشد، چرا به فکر نهادینه کردن پاسخگویی در سطح ادارات کل، چه بخشی که در بدنه دولت جا دارد، چه بخشی که مربوط به سایر قواست، اما می توان با تفاهم نامه ای کار خبرنگاران را در آن ارگان ها هم تسهیل کرد، بر نمی آید؟ شفاف سازی با سخنرانی و تعارف و تعریف نهادینه نمی شود. اگر در مسئله شفاف سازی صادق هستید، باید ساز و کاری طراحی و اجرایی شود که یک خبرنگار بتواند با صرف کمترین زمان ممکن به داده ها و اطلاعات مورد نظر خود دسترسی پیدا کند.