در یازدهمین سالگرد درگذشت منوچهر آتشی، ضیاء موحد این شاعر را متخیل?ترین شاعر دانست و کامیار عابدی او را نماد بوشهر در نیمه دوم قرن بیستم نامید.

به گزارش فکرشهر، عصر یکم دی?ماه مراسم یازدهمین سالگرد درگذشت منوچهر آتشی در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان برگزار شد و جمعی از شاعران و منتقدان ادبی درباره وجوه مختلف شعر منوچهر آتشی سخنرانی کردند.

آتشی قوی?ترین شاعر منطقه?ای ماست 

در ابتدای این مراسم، ضیاء موحد پس از خواندن شعری از منوچهر آتشی گفت:? آتشی شعر را می?نوشت و بدون ویرایش و پیرایش آن را چاپ می?کرد. من در دوره نظام وظیفه و در سال?های ۴۵-۴۶ در بوشهر بودم و آتشی بین تهران و بوشهر در رفت و آمد بود. در آن زمان، آتشی در بوشهر یا مخاطب نداشت یا مخاطب کمی داشت. اولین?بار در آن سال?ها و در بوشهر شعر «ظهور» را برای من خواند. بحث?مان این بود که او از صفت و موصوفات در شعرهایش زیاد استفاده می?کرد، اما وقتی این کار را نمی?کرد، بسیار زیبا شعر می?گفت.

این شاعر سپس گفت: منوچهر آتشی شعرهای سیاسی هم دارد، اما شعرهای ناب آتشی آن?هایی است که کاری با سیاست ندارد و شعر ناب است؛ مثل شعر «غزل کوهی».

او ادامه داد: آتشی وقتی به تهران می?آمد، معمولا به سیمین بهبهانی تلفن می?زد برای این?که خانم بهبهانی تنها کسی بود که همه افراد با افکار مختلف در خانه?اش جمع می?شدند و بدون این?که با هم جدل کنند، شعر می?خواندند.

موحد اظهار کرد: در این جلسات در خانه سیمین بهبهانی که شاید سالی یکی - دو بار برگزار می?شد، من هم شرکت می?کردم. می?دیدم که برخی بعد از یکی - دو سال که به این جلسات می?آمدند یا شعر نداشتند یا فقط چند شعر کوتاه داشتند یا شعر بدی داشتند، ولی آتشی همیشه یک بسته شعر داشت. صدایش، صدای گرفته?ای بود و خیلی فصیح نبود. من گوش می?کردم، او چند شعر می?خواند. همه شعرها نمی?توانستند خوب باشند، اما یک مرتبه مجابم می?کرد. یعنی شعری می?خواند که در آن سن و سال از شاعران بزرگ هم انتظار نمی?رفت.

وی بیان کرد: ?درباره غزل نیز آتشی همین گونه بود. او غزلی کاملا نو می?گفت، اما همزمان به سبک هندی هم شعر می?گفت و این فراز و فرودها در شعر آتشی وجود داشت.

این شاعر اظهار کرد: همیشه وقتی می?خواهند درباره شاعران نسل اول صحبت کنند، آتشی حذف می?شود و آن?هایی که اسم?شان را می?برند، متولدان قبل از سال ۱۳۱۰ هستند، اما آتشی سال ۱۳۱۰ به دنیا آمده است. من این را قبول ندارم، چون فروغ فرخزاد سال ۱۳۱۳ به دنیا آمده، اما جزو این شاعران است. این ظلمی در حق شاعری است که بدون شک متخیل?ترین شاعر شعر ماست.

او گفت:? در شعر آتشی گاهی چنان برق و جرقه?ای می?زند که باعث حیرت می?شد و این، کار آدمی است که بدون شعر نمی?تواند زندگی کند. به همین دلیل تعداد شعرهایش خیلی زیاد است.

موحد بیان کرد:? آتشی قوی?ترین شاعر منطقه?ای ماست. من یک?بار این را به خود او گفتم. برآشفت که مگر شاعر هم منطقه?ای دارد. مثال زدم که ما در دنیا، شاعران بزرگ منطقه?ای و روستایی کم نداریم و تو چرا این را توهین تلقی می?کنی؟

او در پایان سخنانش افزود: تا وقتی کسی در منطقه جنوب زندگی نکرده باشد، این قدرت تخیل پیدا نمی?کند.

تقدیم «مرغ کهن» به آتشی

در ادامه این مراسم، هرمز علیپور خود را مدیون منوچهر آتشی دانست و گفت:? حدود ۴۰ سال با منوچهر آتشی دوستی داشته?ام. در تمام این سال?ها من ندیدم او به?جز شعر به چیز دیگری فکر کند. خوشحالم که من را به?عنوان برادر کوچک?تر می?پذیرفت.

این شاعر سپس اظهار کرد: فقط منوچهر آتشی نیست که حقش ضایع شده است. البته شاعر به?دنبال گرفتن حق نیست، اما امیدوارم ناجوانمردی روزگار تعدیل پیدا کند.

علیپور سپس شعر «مرغ کهن» خود را که سال ۶۸ برای آتشی سروده بود، خواند.

شاعری که برای تجربه هایش ارزش قایل است

حافظ موسوی نیز در ادامه، به بررسی جنبه?هایی از شعر آتشی پرداخت.

این شاعر گفت: در دو - سه سال اخیر سعی کردم جنبه?های دشوار شعر آتشی را بررسی کنم. شعر بعضی شاعران ما مثل آتشی و سپانلو دشواری?هایی دارد که در جاهایی خواننده را پس می?زند. در این موارد به نظر من، شعر به یک میانجی نیاز دارد.

او سپس به دوره?های شعر آتشی اشاره کرد و گفت:? باید ببینیم این شاعر چگونه به اشیا و بیرون نگاه می?کرد و نحوه مواجهه او با هستی چگونه بود. از این طریق می?شود به برخی شعرهای او راه یافت.

وی سپس به تم?های اصلی شعرهای معروف آتشی اشاره و اظهار کرد: به اعتقاد من، این شعرها مدرن هستند.

موسوی گفت: گروهی از شعرهای او دید نوستالژی نسبت به گذشته و روستا دارند که این تم تا آخر کار آتشی وجود دارد و به نوعی در آن?ها به نقد بورژوازی می?پردازد. چیزی که در اینجا برای من اهمیت دارد، این است که گویی آتشی به انسان اعتماد ندارد و طبیعت را میانجی بین شاعر و انسان می?داند. طبیعت به?عنوان چیزی که هنوز امکان این را دارد که ما را به سرچشمه اصلی هستی وصل کند. این طبیعت هم به همان معنی شعر سپهری نیست، چون کار سپهری سوءاستفاده کردن از طبیعت برای دور زدن دنیای مدرن است، اما آتشی به واقع با طبیعت آمیخته است و تصاویری که توصیف می کند از تجربیاتش سرچشمه گرفته؛ او شاعری است که برای تجربه هایش ارزش و احترام قایل است.

وی اظهار کرد:? اوج شاعری منوچهر آتشی از دهه ۷۰ و به ویژه بعد از چاپ کتاب «چه تلخ است این سیب» است. این کتاب در دوره اصلاحات چاپ شد، ولی متأسفانه فروش نکرد و حتی در جایزه «کتاب سال شعر» هم برگزیده نشد.

او همچنین به دوره دیگری از شعر آتشی اشاره کرد که در آن، آتشی اسطوره?ها را دستمایه قرار داده است.

این شاعر اضافه کرد:? این دسته از شعرهای آتشی تعمق می?خواهد و به مراقبت نیاز دارد.

شعر آتشی تلفیق گذر از دشتستان و جنوب و زندگی شهری است

در ادامه مراسم، رشید کاکاوند - شاعر و پژوهشگر - درباره شعر منوچهر آتشی سخن گفت.

او با تأکید بر زیبایی?ها و جنبه?های مختلف شعر آتشی، گفت: نباید توقع داشته باشیم شعرهای آتشی به اندازه سپهری و فروغ خوانده شده باشد.

وی ادامه داد: آن چه در شعر آتشی دیده می شود، گذر او از دشتستان و جنوب و سلحشوری ها و سپس زندگی شهری است و همین تلفیق باعث شده که آن چنان که باید به شعر او توجه نشود چرا که همه نمی توانند این ها را دیده باشند؛ لوازم و شرایط روزگار باعث شده که با این شرایط شعر آتشی خوانده نشود.

این نویسنده با اشاره به سخنران حافظ موسوی که گفت برخی شعرهای آتشی به نقد ادبی و مراقبت نیاز دارد تا فهمیده شود، اظهار کرد:? شعر باید خوانده شود. وقتی مردم شعر را نمی?خوانند نقد شعر را می?خوانند؟!

کاکاوند سپس اضافه کرد: اخوان هم زبان فاخری دارد، اما زبان فاخر باعث نمی?شود که شعرش خوانده شود. شاملو هم همین گونه است. از سوی دیگر، سادگی شعر فروغ مانع خوانده شدن شعر او نمی?شود. منوچهر آتشی گناه ندارد که خوانده نمی?شود، مردم هم گناه ندارند. 

در سینه آتشی قلب یک پرنده کوچک زمینی می?تپید

در ادامه این مراسم، محمدرضا عبدالملکیان به آشنایی خود با منوچهر آتشی اشاره کرد.

این شاعر یکی از زیباترین نقدهای نوشته?شده بر شعرهای منوچهر آتشی را نقد رضا براهنی بر شعر این شاعر دانست.

او با اشاره به خاطراتی، گفت:? منوچهر آتشی مجبور به استعفا از سروش شد. به او گفتند اگر استعفا ندهی اخراج خواهی شد. همین شد که آتشی ۱۰ سال در بوشهر در یک کارخانه، مسئولیتی غیرمرتبط با شعر داشت.

عبدالملکیان در ادامه اظهار کرد:? به گمان من، در سینه آتشی قلب یک پرنده کوچک زمینی می?تپید. یک معصومیت کودکانه در نهاد آدم بزرگی مثل آتشی بود که من آن را در کمتر کسی سراغ دارم.

او سپس دو شعر با حال و هوای شعرهای منوچهر آتشی برای حاضران خواند.

آخرین سخنران این مراسم کامیار عابدی بود که گفت: یکی از مشکلاتی که در شعر کهن فارسی وجود دارد، این است که زمینه?های جغرافیای شعر کهن ما یکنواخت است و تعداد شاعرانی که از این یکنواختی عبور می?کردند، محدود بود. البته در دوره معاصر تعداد این شاعران که ریسک می?کردند کمی بیشتر شد.

این منتقد ادبی ادامه داد: یکی از این افراد که به نوآوری رو آورد، نیما بود که کلیشه?ها را کنار زد.

او سپس جسارت را یکی از ویژگی?های منوچهر آتشی ارزیابی کرد و افزود: بین شاعران معاصر، منوچهر آتشی شبیه?ترین فرد به نیما یوشیج بود و بدون هیچ تردیدی به نکات و درس?های نیما توجه خاص داشت.

وی افزود: آتشی در سه دفتر نخست خود، به قوی?ترین صدایی که درد منطقه جنوب و به?ویژه استان بوشهر است، می?پردازد.

عابدی افزود: در گذشته بوشهر در مناطق جنوبی از اهمیت ویژه?ای برخوردار بود، اما با کشف نفت در خوزستان، از اهمیت این شهر کاسته شد و به همین دلیل آتشی در شعرهایش به اعتراض این موضوع?ها پرداخته است. به?نظر من اگر رئیسعلی دلواری، نماد بوشهر در ابتدای قرن 20 است، آتشی نیز نماد این شهر در نیمه دوم قرن 20 بوده است.

در پایان این مراسم از دو کتاب «چه شکل?های گوناگونی دارد عشق» یادنامه منوچهر آتشی به سعی محمدجواد حق?شناس و کتاب «ارغوانی از بوسه» که گزیده?ای از اشعار منوچهر آتشی را شامل می?شود و توسط شعله آتشی، دختر این شاعر انتخاب شده?اند، رونمایی شد.