شرق، آرزو فرشيد: چند صياد ديگر بايد قرباني شوند تا كسي فكري به? حالشان بكند؟ صياداني كه به اميد صيد بيشتر راهي دريا مي?شوند و به دلايلي مثل توفاني?بودن دريا، كمبود امكانات در قايق?ها و... بازگشتشان با خداست. در مرزهاي شمالي ماجرا فقط بازداشت ماهي?گيران ايراني از سوي تركمنستان است، اما اوضاع در جنوب خيلي بدتر از اين حرف?هاست؛ مسئله، جان صيادان ايراني است. ماهي?گيراني كه اغلب فاميل هستند با مجوز شيلات يا درياباني به دريا مي?روند و معلوم نيست كه اين دريا، روزيِ? خانواده?شان را مي?دهد يا جانشان را مي?گيرد. اگر سمت اقيانوس نرفته و به چنگ دزدان دريايي سومالي نيفتند، در خليج فارس گرفتار عربستان مي?شوند. شناورهاي عربستان كه قبلا بازداشت ?می?کردند و پروسه مجازات?هاي بي?محاكمه را كليد مي?زدند، اكنون در نبود روابط ديپلماتيك، همان ابتداي كار هفت?تير مي?كشند. همين جمعه?شب به دو قايق ايراني شليك كرده?اند. گلوله از بدنه قايق گذشت و با اصابت به كمر «محمود سيامر» او را كشت. پسرش فرهاد موفق به فرار شد و جسد پدر را به بوشهر رساند. محمود را ديروز دفن كردند، اما از سرنوشت دو قايق ديگر و سرنشينانش هيچ خبري نيست.

جزئيات ماجرا

از سرنشينان دو قايق ديگر خبري در دست نيست و بازمانده قايق اول نيز پدر از دست داده و در شرايطي نيست كه ماجرا را با جزئيات روايت كند، اما عبدالحميد خدري، نماينده بوشهر در مجلس شوراي اسلامي كه با او صحبت كرده? بود، در گفت?وگو با «شرق» اين?طور روايت مي?كرد: «محمود و پسرش فرهاد سيامر، بعدازظهر جمعه از اسكله جفره بوشهر به قصد صيد حركت?كرده?اند. نزديكي?هاي چاه?هاي فروزان (ميدان نفتي متعلق به جمهوري اسلامي ايران) موتور قايق?شان خراب مي?شود و به همين خاطر جريان آب آنها را به سمت آب?هاي مشترك مي?كشاند. قبل از نيمه?شب درگير تعمير قايق خود بودند و ديدند كه شناورهاي عربستان در حال تعقيب دو قايق دوموتوری ايراني هستند. سرعت ايراني?ها بيشتر بود و گويا فرار كردند، اما سرنشينان شناور سعودي كه لباس پلنگي به تن داشتند بدون هيچ حرفي به سمت قايق سيامرها تيراندازي كردند. يکي از تيرها از بدنه قايق گذشته و به کمر محمود اصابت مي?كند. او در اثر همين تير فوت مي?كند. شناور سعودي بعد از اين تيراندازي آنها را رها كرده و مي?رود. فرهاد نيز موفق مي?شود كه قايق را راه?انداخته و جسد پدر را صبح شنبه به اسكله جفره برساند». همچنين به گفته دادستان بوشهر، با توجه به تحقيقات اوليه و نوع کاليبر اسلحه به کار رفته، اقدام به تيراندازي عوامل مرزباني کشور عربستان قريب به يقين است. 

اقدام خلاف عرف عربستان

بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه كشورمان، اقدام مرزباني عربستان را بدون توجيه، غيرانساني و مغاير با اصول حقوق بين?الملل خواند. علي حسن?پور، دادستان بوشهر نيز تيراندازي گارد ساحلي عربستان به صيادان بوشهري را خلاف عرف بين?الملل و حسن همجواري دانست. مقامات مسئول در وزارت امورخارجه و وزارت كشور در حال پيگيري هستند. مجيد آقابابايي، مدير كل امور مرزي وزارت كشور نيز با تأكيد بر اينكه «در حال پيگيري اين موضوع هستيم تا مشخص شود که آيا قايق??هاي ايراني وارد مرز عربستان شده بودند يا خير» گفت: «از سرنوشت يکي از قايق?ها اطلاعاتي در دست نيست که اين موضوع در حال پيگيري است و با توجه به نداشتن سفارت در عربستان با مشکلاتي در اين زمينه مواجه هستيم». اين مقام مسئول تأكيد كرد: «اين کار عربستان مطابق با اصول انساني نبوده و حتي با فرض ورود قايق?هاي ايراني به مرزهاي عربستان بر اثر امواج دريا آنها مجاز به شليک به سوي قايق??هاي ايراني نبودند».

روند حقوقي پيگيري

اقدام گارد ساحلي عربستان از لحاظ حقوقي خلاف عرف بين?المللي است و بايد پرسيد اين كشور چطور به خود اجازه چنين رفتاري را مي??دهد. يوسف مولايي، كارشناس حقوق بين?الملل در?اين?باره به «شرق» گفت: «در عرف بين?الملل تيراندازي و كشتار به خاطر اين? مسائل خيلي نادر و استثنائي است. به طور معمول كشورها در اين موارد، به قايقي كه از مرزهاي دريايي آنها عبور كرده است، هشدار مي?دهند. در مواردي نيز آنها را بازداشت مي?كنند و بعد از بازجويي اگر مشخص شود كه سهوا مرتكب خطا شده?اند، آزاد مي?شوند». او افزود: «اين مشكل به خاطر كاستي در قوانين و نهادهاي بين?المللي پيش مي?آيد و امري بسيار معمول است». مولايي تيرگي روابط ديپلماتيك را علت اصلي شدت عمل عربستان دانست و در پاسخ به اينكه مسير پيگيري حقوقي اين مسئله چيست، گفت: «مسير مشخصي در حقوق بين?الملل وجود ندارد. اگر ايران و عربستان هر دو كنوانسيوني را پذيرفته باشند كه در آن به ديوان دادگستري بين?المللي صلاحيت بررسي داده شده باشد، مي?توان از آن طريق اقدام كرد». اين كارشناس حقوق بين?الملل افزود: «شوراي امنيت نيز مرجعي است كه مي?توان مسئله را با عنوان تهديد عليه صلح و امنيت بين?المللي به آن ارجاع داد؛ اما نهايتا به يك توصيه?نامه ختم مي?شود و اثر چنداني ندارد».

داستان تكراري

گرفتارشدن صيادان ايراني در آب?هاي عربستان، موضوع تازه?اي نيست و در سال?هاي اخير بسيار اتفاق افتاده است. همين تابستان گذشته بود كه سه صياد ايراني از سكوي مرجان حركت كرده و از سوی سعودي?ها بازداشت شدند. خانواده?هايشان ماه?ها پيگيري كردند و مدام شنيدند كه با توجه به قطع?بودن روابط ديپلماتيك با عربستان، امكان پيگيري فراهم نيست. قبل از آن در بهار ٩٥ نيز يك پدر و پسر به دريا رفته و بازنگشته بودند. اواخر سال ٩٤ نيز چهار صياد جزيره شيف، از سوي نيروهاي نظامي عربستان، به اتهام تجاوز مرزي بازداشت شده بودند. همان وقت بود كه ويدئويي در فضاي مجازي منتشر شد و قطع انگشتان يك ايراني به دست چند نفري كه كويتي حرف مي?زدند، همه را شوكه كرد. تقريبا هم?زمان با اين ماجرا بود كه جسد يكي از صيادان ايراني حوالي سکوهاي نفتي جزيره خارك پيدا شد. بر?اساس اخبار رسمي تا تابستان گذشته ١٦ صياد بوشهري به اتهام تجاوز مرزي در عربستان بازداشت بودند. همه اينها در حالي است كه هنوز خاطره اعدام آن ١٨ صياد ايراني در سال ٩١ فراموش نشده است. آنها در سال ٨٥ در آبراه?هاي بين?المللي به وسيله نيروي دريايي عربستان دستگير و ربوده شدند. درآن?باره نيز دولت عربستان به آنها اتهام حمل مواد مخدر زد و اگرچه براساس حقوق بين?الملل، هيچ كشوري نمي?تواند در آب?ها و آبراه بين?المللي-  تنگه?ها و کانال?ها و رودخانه?هايي که درياهاي آزاد را به يکديگر متصل مي?کند- حقوق قانوني اتباع کشورهاي ديگر را نقض کند و براساس قوانين داخلي خود با آنها رفتار کند، عربستان براساس قوانين خود صيادان ايراني را به زندان دمام فرستاد و بعد از شكنجه به اعدام محكوم كرد. اكنون اوضاع بدتر از بد است. عربستاني كه به واسطه رقابت?هاي منطقه?اي با ايران دريا و ماهي?گيران ايراني را وسيله انتقام?گيري سياسي قرار داده بود، بعد از حمله به سفارتش در تهران شيوه سخت?گيرانه?تري در پيش گرفت. تركش دشمني?هاي عربستان با ايران به تن ماهي?گيران بي?گناه مي?خورد. نمي?توان اين چنگ? و دندان نشان?دادن?هاي عربستان را ديد و به ياد نياورد كه مقامات اين كشور در ماه?هاي اخير به صورت علني تهديد كرده?اند جنگ را به داخل ايران خواهند كشاند. ميلياردها دلار اسلحه خريده?اند و حتي از گروه?هاي افراطي منطقه و خاك همسايگان براي حمله به مرزبانان ايراني استفاده كرده?اند.