منطقه آزاد صنعتی بوشهر، آزمون و خطای جدید

حسین حشمتی

بالاخره مجمع تشخیص مصلحت نظام، ایجاد هفت منطقه آزاد جدید را تصویب و به مجلس شورای اسلامی فرستاد تا در آن جا هم به تصویب برسد و جهت اجرا به دولت ابلاغ شود و این در حالی است که حسن روحانی رئیس جمهور در سفری که سال ۹۳ به استان داشت هیچ اشاره ای به موضوع ساخت راه آهن شیراز، بوشهر و همچنین ایجاد بندر بزرگ آزاد تجاری نکرد، دلیل این عدم توجه هم گویا، گزارش کارشناسانی است که معتقدند اهداف مناطق آزادی که در دولت های قبل و بعد از انقلاب ایجاد گردیده نه تنها محقق نگردیده بلکه به مناطقی دست چندم برای واردات کالای های خارجی تبدیل شده است.

حالا  اما نمایندگان مجمع تشخیص مصلحت نظام لابد با ملاحظه ی اوضاع وخیم اقتصادی کشور، چاره ای جز این نداشته اند که مناطق آزاد جدیدی را با پسوند صنعتی تصویب نمایند که یکی از آن ها بندر بوشهر است و حال آن که درعرف بین المللی منطقه آزاد تجاری، صنعتی  به نقطه ی جغرافیایی گفته می شود که تابع قوانین گمرکی کشور نیست، مثلا اگر وارد کردن یک دستگاه تولیدی برای یک کارخانه خصوصی در کشور مشمول پرداخت۵۰ درصد حق گمرکی است اما چنان چه یک سرمایه گذارخارجی بخواهد همین دستگاه راوارد منطقه ی  آزاد تجاری نموده و مورد بهره برداری قرار دهد می تواند بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی این کار  را به سامان برساند با  این تعریف، منطقه آزاد تجاری مکانی است که ضمن برخورداری ازاین مزایا، کالاهای مختلف به آن واردشده، فرآوری گردیده،  مونتاژ شده، به محصول دیگری تغییرشکل داده یا محصول جدیدی با آن تولید و به کشورهای دیگر صادر شود، نمونه موفق چنین منطقه ای، شانگهای چین است که هم اکنون در۱۱کیلومتر مربع ازآن حدود۴۶۰۰شرکت خارجی درحال فعالیت هستند که همین سرمایه گذاری های خارجی باعث رونق تجارت و صنعت و اشتغال هزاران نفر در آن کشورگردیده است، کشور چینی که سالهاست در اقصا  نقاط کشورما منجمله استان بوشهر مستقراست اما نتیجه قابل قبولی که به سود کشور ایران باشد نداشته است.

در چنین اوضاع و احوالی که به گفته ی نمایندگان مردم بوشهر و دشتستان در مجلس شورای اسلامی بدون انجام اصلاحات لازمه درقوانین موجود، ایجاد منطقه آزاد در بوشهر موجب گرانی و رانت خواهد شد و مضاف بر آن، مدیر کل صمت استان و سایر مسئولان موسسات خصوصی هم نبودن راه آهن و راه های مواصلاتی استاندارد و همچنین کمبود شدید آب و برق در استان را مانع اصلی  سرمایه گذاری اعلام کرده اند، معلوم نیست تصویب منطقه آزاد بوشهر کدامیک از ده ها مشکل بزرگ استان را درمان خواهد ساخت؟

صرفنظر از مشکلات کلانی که در سطور پیشین به رشته ی تحریر درآمد اما گذشته ی تاریخی این استان زرخیز حاکی ازآن است که:

اگرچه بندر بوشهر با توجه به فاصله حداکثر ۳۰۰کیلومتری خود با بنادر آن سوی خلیج فارس در همیشه ی تاریخ به عنوان یک بندر آزاد بالقوه و بالفعل شناخته می شده  اما  چه قبل و چه بعد از انقلاب  از این ظرفیت به نحومطلوب استفاده نشد. 

کما این که در دوره  پهلوی دوم، با ایجاد پایگاه های هوایی و دریایی و احداث نیروگاه اتمی عملا به عنوان یک بندر نظامی  شناخته می شد و پس ازانقلاب نیز به جز اقدام نمایشی رییس دولت نهم مبنی براعلام کردن آن به عنوان بندر فرمایشی آزاد، دولت های بعدی هم وقعی به این بندر ننهادند و این بی توجهی درحالی است که این بندراستراتژیک در دوره ی جنگ ۸ ساله با رژیم صدام حسین و در تیررس بودن بندر امام خمینی(ره) یکی از دو بندر ایمن کشور محسوب می شد اما با خاتمه جنگ، کشتی ها اکثرا به مقصد بنادر عباس و امام بارگیری می گردید و چنین بود که بندر بوشهر در بخش کالاهای وارداتی دولتی، نقش بندر اقتضائی را بازی می کند و در بخش خصوصی هم محلی ازاعراب ندارد.

حالا این بندر مظلوم بدون این که زیرساخت های لازم از قبیل راه آهن، راه های  مواصلاتی استاندارد، بندر و پسکرانه مناسب جهت تخلیه کشتی های۵۰ وحتا۳۰هزار تنی آماده شده باشد، بندر آزاد  نامیده شده است!  استاندار محترم اخیرا گفته اند بندر آزاد شدن بوشهر آرزوی ۷۰ساله مردم بوده است، آری چنین است، اما ناگفته پیداست که خواسته ی مردم، بندر آزاد به معنای واقعی وعملی آن می باشد نه تنها در لفظ و آن هم در آخرین روزهای عمر دولت تدبیر و امید، در مثل مناقشه نیست. اما می گویند در زمان رژیم قبلی، یک بنده خدایی را  می خواستند اعدام کنند، به عنوان آخرین خواسته گفت مرا از این ستون باز کنید و به آن ستون ببندید، پرسیدند این کار چه نفعی برایت دارد؟ گفت ازاین ستون به آن ستون یا فرج، حالا حکایت بنادر آزاد  جدید منجمله بوشهر است، آیا باحلوا، حلوا گفتن کام مردم  شیرین می شود؟ باید منتظر ماند و دید استاندار محترم و مدیران کُل مربوطه طی دو ماهی که از عمر این دولت باقیست چگونه بندر آزاد بوشهر را عملیاتی خواهندکرد؟ 

نگارنده قصد سیاه نمایی ندارد و آن چه به رشته تحریر درآمده جان کلامی است که به استناد مصاحبه های نمایندگان مردم بوشهر و دشتستان و همچنین مدیرکل صمت، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری وتوسعه استان و رئیس اتاق بازرگانی بوشهر مطرح شده است.  امیدوارم این پایه گذاری مجمع تشخیص مصلحت نطام در دولت بعدی عملیاتی شود.