يادداشت هاي سي ين (1)  

شهر سي ين؛ آزمايشگاه فلسفه سياسي و دمکراسي    

عليرضا مشايخ

افسانه بناي روم و شهر «سي ينا»

اسطوره بنيانگذاري شهر روم را ميشناسيم: دو برادر د و قلو، با نام ? هاي روموس و رومولوس که نسلشان به قهرمانان تروا مي ? رسيد در حالي که کودکاني تازه متولد شده بودند توسط عموي پدرشان به رود تيبر (رودي که از وسط شهر روم مي گذرد) انداخته مي شوند اما نجات يافته   و در ساحل رود توسط گرگي تغذيه مي شوند و بعدها در بلند اي تپه پالاديوم، شهر روم را بنا مي ? نهند.  

اما سرنوشت به همين جا خاتمه نمي ? يابد، بار ديگر اسطوره ? ها در جاي ديگري کاربرد مي ? يابند ولي به نسبت قبل، عناصر جديدي به آنها افزوده مي ? شوند. اين خاصيت اسطوره در جهان چند خدايي بوده که تحول يابد تا زنده بماند.  

اينک اد امه داستان: پس از ساخت شهر روم، روموس توسط برادرش رومولوس کشته مي شود و دو پسر دو قلوي روموس (با نامهاي آشيوز و سنيوس) به ناچار روم را ترک مي ? کنند! آپولون (خداي هنر، موسيقي، زيبايي و ...) به کمک آنها آمده و دو اسب سفيد و سياه برايشان مي ? فرستد و آنها را نجا ت مي ? دهد! سبب ايجاد شهر «سي ين» يا «سي ينا» همين دو قلوهاي روموس با امداد آپولون هستند و سياه و سفيد نيز رنگهاي برگزيده براي شهر انتخاب مي شوند! در همه شهر نشانه ? هايي از گرگ و دو قلوها وجود دارند.  

ساعت ده و نيم صبح در فلورانس هستم! مسير فرودگاه تا مرکز شه ر بيشتر از   بيست دقيقه نيست. کليد آپارتمان «اير بي اند بي» را   از خانمي اوکرايني (بسيار هم زيباست) که متصدي اجاره   است، ميگيرم.  

بعد از چند روز متوجه مي ? شوم صاحب ? خانه، خانمي فلورانسي است و سه نفري که برايش کار مي ? کنند اوکرايني هستند.   سه اوکرايني با يک فلور انسي شرکتي دارند که توسط شرکت مادر که آمريکايي ? ست منزلشان را اجاره مي ? دهند و مبلغ اجاره نيز   از سرتاسر جهان به حساب شرکت آمريکايي ريخته مي شود. پايگاه شرکت در اروپا   در دوبلين است (آن هم بخاطر اين که ايرلند به نسبت ساير کشورهاي اروپايي ماليات کمتري از شرکت ? هاي خارجي مي ? گيرد)   و هر هفته وجوه مربوطه به حساب خانم فلورانسي واريز مي ? شود. در واقع ايتاليا چهارمين   کشور در بازار جهاني «اير بي اند بي» و بعد از آمريکا فرانسه و اسپانيا مي ? باشد. بيش از پانصد هزار اطاق، آپارتمان و ويلا در اين کشور فعال هستند. در سال 201 9 بيش از 58 ميليون يورو درآمد دولت فرانسه از اين فعاليت بوده است، ولي در ايتاليا دولت هنوز نتوانسته به اين رقم درآمد دست پيدا کند!

  وسايلم را در کمد مي ? چينم   و پس از گردشي کوتاه در بخش قديمي شهر که ديگر برايم غريب نيست، به ايستگاه راه ? آهن سانتا ماريا نوول ا مي روم که عليرغم اين که شلوغ    است حس خوبي دارد. ايستگاه در مرکز شهر فلورانس يعني بخش تاريخي شهر قرار دارد. در سال 1848 شروع بکار کرده و سالانه نزديک به 60 ميليون مسافر را جابجا مي ? کند. شصت ميليون مسافر!؟ راه آهن بهترين وسيله جابجايي در اروپا محسوب مي شو د هر چند که بيشتر اوقات بليط ? هاي آن از هواپيما گرانتر است!

مقصدم شهر «سي ين» در هفتاد و هشت کيلومتري فلورانس است و مسافرت تقريبا يک ساعت و نيم طول خواهد کشيد. وقتي مي رسم نم نم باران شروع شده و چه بهتر! ايستگاه در دره ? اي نزديک شهر قرار دارد. از يکي از دروا زه ? هاي شهر که هنوز ساختار قرون وسطايي خود را با ديواري بلند حفظ کرده وارد شهر مي شوم.

کوچه ? هايي باريک و خانه ? هاي قديمي، مغازه ? ها و کافه ? هايي که هر گوشه ? اي را پر کرده ? اند و با مردماني صميمي و دوست داشتني! هر وقت اين مردمان را مي ? بينم به ياد «ژان باتيست کلم انس» مي ? افتم! او را مي ? شناسيد! مطمئن هستم که مي ? شناسيد! قهرمان «آلبر کامو» در رمان حيرت انگيز و بي همتاي «سقوط»، آن جا که مي ? گويد: " هلندي ها؟ آه نه، آنها خيلي کمتر مدرن هستند! آنها فرصت دارند... "

همين حس را به مردمان اين شهرها دارم! خيلي راحت درگير زندگي کردن و شادي هستند! در يک لحظه و به هر بهانه ? اي   مي ? توانند جشن بزرگي بر پا کنند! به سادگي مي ? توانند با پنير و خمير و گوجه و روغن زيتون   چندين نوع غذا، آماده و سرو کنند! خانه ? هايشان را خراب نمي ? کنند! دعواي مدرن و سنت را ندارند! پست مدرنيسم؟! مطمئنم پست مدرن يسم نه تنها دغدغه کتابخوان ها بلکه   دغدغه دانشجويان نيز نيست (اين را در مسافرت ديگري مورد دقت قرار داده ? ام) در يک کلمه زندگي مي ? کنند.

همين درگيري مداوم ذهن و فضا باعث مي ? گردد خسته نشوم و مي ? توانم مدتها پياده روي کنم!

فضا؟ منظورم شهر است، وجود راه که گسترش و ارتباط شهري را تسهيل مي ? نموده و اقتصاد را فعال مي ? نموده «و در آغاز راه بود» کنايه ? اي است در پاسخ به «و در آغاز کلمه بود» براي نشان دادن اهميت راه ? سازي که به گسترش شهرنشيني مي ? انجاميده و تخصص رومي ها بوده است.

از يکي از کوچه ? ها، ميدان بزرگ کامپو و کاخ مع روف پبليک (محل استقرار حکومت 9 نفره) را مي بينم و به آن سمت راهم را کج مي ? کنم! ميداني فراخ که اکنون براي مسابقه اسب سواري شهره است و هر ساله مهماناني از چهار گوشه جهان را در خود پذيرا مي ? شود، با چشمه ? اي به نام «شادي آور» در گوشه ? اي قرار دارد (مشخصه شهرهاي قرون وسطايي) و بالاخره ساختمان حکومتي که آغاز ساخت آن به 1288 مي ? رسد و از قديمي ? ترين ساختمان ? هاي حکومتي اروپا است. بنايي حيرت انگيز با زيبايي و ابهت خاص که در دوره مورد بحث ما مرکز حکومت کمون «سي ين» بوده و مدتي است دو طبقه آن در دست بازسازي است.

کمون هاي ايتاليايي

«ويژگي شهرهاي ايتاليا اين است که همه پر اند از تيران» (دانته).

کمون ? ها يکي از موضوعات جالب توجه تاريخي مي ? باشند به ويژه در زمان قرون وسطي و البته از قرن دوازدهم ميلادي گسترش آن در ايتاليا نتايج غير قابل باوري در پيشرفت شهرها و بهتر شدن وضعيت مر دمان آن سامان به وجود آورده، که لازم مي ? نمايد برخي دلايل مهم آن را بررسي کنيم.

  در پي نبرد لانيانو و شکست «فردريک بارباروس» امپراطور روم ژرمن از قواي نظامي شهرهاي شمالي ايتاليا شامل پارما، پادو،ميلان، بولوين و ... قرار داد صلحي بين دو طرف منعقد شد که با نا م صلح کنستان (1176) معروف شد و همين يکي از عواملي بود که به استقلال و خودمختاري اين شهرها از نظر اقتصادي و سياسي منتج گرديد.

قبل ? از اين قيام مردمي ميلان، در سال 1055 موجب اعطاي خودمختاري به اين شهر شده بود، اعطاي امتياز به شاهزاده «جنوا» در سال 1081 نيز ن مونه ديگري از اعطاي استقلال بود. مردمان شمال و مرکز ايتاليا از اين نحوه حکومت رضايت داشتند چون سبب رونق اقتصادي شهرهايشان مي ? گرديد.

«فرانسوا منان» مورخ فرانسوي ويژگي کمون ? ها را در همين استقلال داخلي مي ? داند که اضافه بر آن ويژگي جديدي به ساختار سياسي و اقتص ادي مي ? افزايند که همانا دوري از طبقات اشراف و فئودال بود.

  قبل از اين حکومت ? هاي فردي (تيراني) شهره بودند با تجربه ? اي ناخوشايند! اما کمون ? ها از اين نوع حکومت به شدت پرهيز داشته ? اند زيرا در واقع سنتي دمکراتيک پايه گذار آنها بوده است.

از نظر تاريخي، بخش صنعت ي و مالي فعال در شهرها براي تامين امنيت خود از بي ? نظمي ? هاي اجتماعي و سياسي به دور هم جمع شده و به دفاع از منافع خود مي ? پرداختند. اين تجربه ? اي موفق براي گسترش دايره منافع عموم گرديد، گسترشي که به جاي منافع گروهي، منافع يک شهر را زير پوشش خود قرار مي ? داد و ه مين سببي براي رونق وضعيت عموم و شکل گيري کمون ? ها شد.

همان طور که از نام کمون برمي ? آيد معناي آن خواست همگاني يا خواست عموم بوده و احتمالا اولين ريشه ? هاي هويت ? يابي ايتاليا نيز بوده ? اند، نخست به صورت محلي و آن گاه عمومي ? تر و در سطح ايالتي و ملي!

نکته ديگر شا يسته توجه، اين که بعد از سالهاي قدرت گيري کليسا، قدرت سلطنتي و طرفدارانش (يعني گروه هايي که معروف به   جيبلين بودند)   در مقابل قدرت پاپ ? و طرفدارانش (يعني گروه هايي که معروف به گولفس بودند) روزگار بدي را مي ? گذراندند. در اعطاي خودمختاري به شهرها هر دو قدرت د ر تلاش بودند که امتياز آن را به نام خود ثبت نمايند. براي مثال شهر فلورانس   متشکل از طرفداران پاپ (گولفس) بود و شهر «سي ين» از طرفداران امپراطور (جيبلين) و هيچ دور از ذهن نبود که شهرها براي به دست آوردن خودمختاري تغيير موضع دهند چنان که در مورد شهر «سي ين» مشاهده خواهيم کرد! و در اواخر قرن دوازدهم به اردوي کليسا پيوست. «گائتانو سالويني» مورخ ايتاليايي پيشنهاد مي ? دهد که براي فهم بهتر تاريخ شهرها (در ايتاليا) بهتر است آن را در مواجهه دو گروه بزرگ تفسير کرد که او آنها را در دو طبقه اجتماعي مبتني بر مباني اقتصاد متضاد يعني مالکيت زمين از يک سو و ثروت منقول صنعتي تجاري از ديگر سو تعريف مي ? کند.

  اما واقعيت اين است که بورژوازي مالي، تجاري و صنعتي، جايگاهي يافته بود (خصوصا در نيمه دوم قرن سيزدهم)   که مي ? توانست همچون قدرت مستقل وارد اداره جامعه شود. اين نيروي سوم که د ر آغاز پوپل يا مردم ناميده مي شد (پوپل peuple اين مفهوم به گستردگي امروزه نبود. خارج از اشراف و زمين داران همه گروه ? هاي فعال در عرصه اقتصاد را شامل مي شد) از استقلال و خودمختاري کمون ها استقبال کرده و به تدريج شيوه ? هاي قديمي حکمراني را اصلاح مي ? نمودند.   فئ وداليسم در اين سال ? ها و در مناطق مرکزي ايتاليا اندک اندک در حال از دست دادن آخرين سنگرهاي خود بود و در عوض بورژوازي نوپاي صنعتي، تجاري و مالي علاوه بر قدرت سياسي، نزديکي بيشتري با همه طبقات شهري پيدا مي ? کرد.

کمون «سي ين» از اولين کمونهايي بود که از استقلال اقتصادي و سياسي خود نهايت بهره را برد و در تلاش براي رقابت با فلورانس توانست با برقراري حکومتي دمکرات زمينه رشد اقتصادي شهر را پايه ? ريزي نموده و رفاه و رونق به شهر بيافزايد.       ادامه دارد...

(هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و چهارم، شماره۹۸۵)