شکاف تکنولوژی، خطری برای توسعه آینده کشور

محمود حمزه ئیان

طی چند سال اخیر به دلایل مختلف اعم از تحریم ها، مسائل اقتصادی، مسائل سیاسی و غیره ارتباط بخش های مختلف صنعت و تولید کشور با دانشگاه ها، شرکای تجاری و اقتصادی بین المللی هر روز کمتر و و کمتر شده است و اگر روابطی هم وجود داشته بیشتر با واسطه و یا از طریق دلال ها صورت گرفته است. در این میان آن چه کمتر بدان پرداخته شده است شکاف تکنولوژیک صنایع کشور با دنیا است. تکنولوژی و علوم در صنایع مختلف در دنیا هر روز در حال تغییر و پیشرفت هستند و از آن جا که این پیشرفت ها به تدریج و به صورت یک روند با ضرب آهنگ منظم اتفاق می افتد، صنایع مختلف و جوامع نیز وقت کافی برای همگام کردن خود با تغییرات پیدا می کنند.

از طرفی گستردگی ارتباطات بین المللی در کشورهای پیشرفته و نیاز اقتصاد دنیا برای یافتن بازارهای جدید، موجب می شود این پیشرفت ها به صورت نسبتا هم زمان در کشورهای مختلف اتفاق افتاده و تکنولوژی های جدید در دسترس قرار گیرد و این هم افزایی خود موجب تسریع در روند توسعه و پیشرفت صنایع می گردد.  اما وقتی به کشوری مثل ایران نگاه می کنیم که به دلایل مختلف فاقد روابط این چنینی است، در می یابیم عدم دسترسی به تکنولوژی های جدید موجب عقب افتادگی صنعتی و تکنولوژیک شده و از طرفی هر قدر این فاصله بیشتر شود، همگام شدن با تغییرات سخت تر خواهد شد، زیرا همگام شدن با تغییرات علمی و تکنولوژیک در وهله اول نیاز به انتقال دانش و آموزش نیروی های متخصص و نیز سرمایه گذاری در بخشهای مختلف مثل تحقیق و توسعه دارد که فرآیندهایی به شدت زمان بر و هزینه بردار هستند. اگر چه راه های میانبری هم برای دستیابی به تکنولوژی های روز دنیا وجود دارد مثل استفاده از نیروهای انسانی خارجی یا حتی سرقت تکنولوژیک اما این روشها برای تثبیت روند پیشرفت صنعتی و تکنولوژیک، کارآمد نخواهد بود.

با نگاهی دقیق تر در می یابیم، این فاصله علمی در صنعت به معنی عام آن موجب افزایش هزینه های تولید و به تبع آن افزایش قیمت نهایی محصول خواهد شد که خود در نهایت موجب غیررقابتی شدن محصول داخلی با نمونه مشابه خارجی خواهد شد. 

این بدین معناست که اگر یک شرکت ایرانی امروز محصولی را با تکنولوژی فعلی تولید کند، شرکت خارجی می تواند همان محصول را با کیفیتی بالاتر و قیمتی پایین تر عرضه کند. اگر هم تلاش شود که با نفوذ سیاسی یا اقتصادی جلوی واردات محصولات با کیفیت خارجی گرفته شود تا شرکت ایرانی با انحصار بوجود آمده بتواند تولید خود را ادامه دهد، در خوشبینانه ترین حالت به سرنوشت شرکت های خودروسازی داخلی دچار خواهد شد. 

این خطر واقعی وجود دارد که در آینده ای نه چندان دور فاصله صنایع داخلی با علوم و تکنولوژی روز دنیا چنان زیاد شود که دیگر فرصتی برای همگام شدن با آن پیدا نشود و صنایع کشور ما در بهترین حالت تبدیل به مونتاژ کارانی با نیروی کار ارزان قیمت شوند که شرکت های خارجی همانند گذشته با کوچکترین تحریم یا بحران سیاسی و اقتصادی آن ها را به حال خود رها کرده و از سرمایه گذاری در زیرساخت های آن ها شانه خالی کنند.  اتفاقی که در چند سال اخیر در صنعت خودرو و نیز صنایع نفت و پتروشیمی بارها شاهد آن بوده ایم.

(هفته نامه نسیم جنوب- سال بیست و چهارم، شماره 986)