در جوانی در کار خود استاد شوید!

حسین زیرراهی

متاسفانه یکی از باورهای غلطی که به خورد ما داده?اند این است که در هر کاری باید سالها دود چراغ خورد یا خاک کوزه گری بر تو بنشیند تا به درجه استادی برسی. من در این مقاله می?خواهم ضمن زیر سوال بردن این دیدگاه؛ مثالهای نقضی از کسانی در قدیم و جدید بیاورم که  زیر سی سال به درجه استادی در کار خود رسیده?اند؛ همچنین به شما بگویم چه کار کنید که خیلی زودتر از آن چه فکرش را می?کنید در کار خود به درجه استادی برسید.

چرا اغلب مردم فکر می?کنند باید سالها شاگردی کرد و خاک خورد تا استاد شد؟

دلیل اصلی چنین طرز فکری نیروهای بازدارنده درون مغز انسان است که او را از حرکت باز می?دارد. نیروهایی مانند ترس و تنبلی که نمی?گذارند از منطقه امن خود بیرون بیاییم و دست به کارهایی بزنیم که ما را جلو می?برند. مغز قدیم ما همواره تلاش می?کند ما را از انجام کارهایی که نیازمند صرف انرژی در مغز و ماهیچه است باز دارد. چون وظیفه اصلی آن حفظ جان ما است. یکی از راه های حفظ جان ما هم هدر ندادن انرژی است. ضمنا مرکز کنترل احساس در مغزمان هم ما را از کارهایی که لذت بخش نباشد باز می?دارد. بنابراین آن چه ما را خسته می?کند، می?ترساند، یا نیازمند وارد شدن به حیطه های ناشناخته باشد با احساسات ما همخوان نیست.

مثالهای نقض از استادان جوان در تاریخ

در تاریخ قدیم و معاصر ما نمونه?های زیادی از بزرگانی را داریم که زیر سی سالگی به درجه استادی رسیده?اند. البته من آنهایی را نام می برم که در جوانی فوت کرده?اند. عین القضات همدانی، حسین منصور حلاج، منوچهری دامغانی و سیبویه همگی در دهه سی زندگی خود فوت کرده?اند ولی چنان تاثیری از خود به جا گذاشته?اند که در تاریخ ماندگار شده?اند. البته شما ممکن است اینجا بگویید اینها همه نابغه بوده? و بخاطر هوش سرشار خود به این درجه رسیده?اند. ولی واقعیت این است که تنها فرق این بزرگان با بقیه این بوده که از سنین پایین?تر شروع کرده و علوم زمان خود را تا نوجوانی بقول معروف قورت داده اند. یعنی اگر ضریب هوشی آنها بالا بوده هم بیشتر آن را خود بالا برده?اند. برای این موضوع شما را به کتاب طرز فکر نوشته پروفسور کارول دووک ارجاع می?دهم.

در تاریخ معاصر هم از این بزرگان کم نداریم. فروغ فرخزاد قبل از جوانمرگ شدن در 33 سالگی نام خود را بعنوان یکی از بزرگان شعر نو ثبت کرد. محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان در دهه بیست زندگی خود ماندگارترین آثار موسیقی ما را خلق کردند. پروفسور مریم میرزاخانی را هم همه می?شناسیم.

چطور در جوانی در رشته خود استاد شویم؟

برای اینکه در جوانی استاد شویم باید حداقل این سه کار را انجام دهیم: بصورت ناپیوسته آموزش ببینیم؛ تا می?توانیم تجربه کنیم و از تجربه کردن نترسیم؛ از تجربه دیگران هم استفاده کنیم.

تا می توانید آموزش ببینید!

متاسفانه ما فکر می?کنیم با گرفتن یک مدرک لیسانس که نصف درسهای آن هم هیچ وقت به دردمان نمی?خورد پرونده علم و دانش خود را بسته?ایم. در حالی که تحصیلات رسمی صرفا یک کار فرمالیته است که مدرکی به شما داده شود. اگر می?خواهید در رشته?ای استاد شوید باید هر آموزشی که در آن زمینه وجود دارد را بگذرانید. یعنی بصورت همیشگی در حال آموزش دیدن باشید.

همه کتابهای (بله درست شنیدید) رشته خود را بخوانید (یا قورت بدهید). یا حداقل هر کتابی که در زمینه کاری خود به دستتان می?رسد را بخوانید. مطالعه کتاب هم هیچ وقت نباید تمام شود. مگر این که شما در آن زمینه به درجه?ای رسیده باشید که بخواهید سراغ شاخه دیگری بروید. یعنی اولویت مطالعه?تان عوض شده باشد. و گرنه هیچ وقت کتاب در یک رشته تمام نمی?شود. اغلب بزرگان شعر فارسی تا سن نوجوانی تمام شعر و ادب قبل از خود را خوانده?اند. راز نبوغ شان همین بوده و نبوغ ژنتیکی خاصی وجود نداشته است. برای این کار باید تندخوانی و خلاصه نویسی یاد بگیرید. همین الان در ژاپن و آمریکا سرعت مطالعه حدود هزار کلمه در دقیقه است.

تا می?توانید تجربه کنید، شکست بخورید و امتحان کنید!

این قسمت مستقیما با ترس ما در ارتباط است. ترس نمی?گذارد تجربه?های جدید داشته باشیم. یعنی تجربه?هایی که معلوم نیست در آن موفق می?شویم یا نه. ترس از شکست ترمز بزرگ ما است. فقط یک راه برای غلبه بر ترس وجود دارد. اقدام با وجود ترس. بگردید و ترسهای خود را پیدا کنید و همان کارها را انجام دهید. هیچ زمینه امتحان نشده?ای را در کار خود باقی نگذارید. کارهایی که قرار است در سی سال کار انجام دهید را در پنج سال انجام دهید. هر زمان که در زمینه?ای یادگیری تمام شد یعنی باید سراغ زمینه?ای دیگر بروید. یا در همان زمینه بالاتر بروید. خلاصه یک جا نمانید.

هضم تجربه کنید!

هضم تجربه یعنی از تجربه?های دیگران استفاده کنید. ببنید نمونه های موفق چه کاری انجام می?دهند. فلسفه پشت کار آنها را پیدا کنید اگر برای شما هم مفید است همان?ها را انجام دهید. در شروع هرچقدر می?توانید تقلید کنید. مثلا اگر آشپز هستید باید مرتب به هتل و رستورانهای خوب بروید و غذا بخورید. اگر می?توانید اجازه بگیرید و وارد آشپزخانه آنها شوید و همه چیز را با دقت نگاه کنید. اصلا شده مدتی بعنوان کمک آشپز استخدام شده و فقط یاد بگیرید. فقط به کیفیت غذا توجه نکنید. شیوه سرو غذا، تزیینات، نوآوری، ترکیبات جدید، تنوع غذایی، روش پخت، وسایل جدید آشپزی، موارد اولیه و خلاصه هرچه می?بینید را ضبط کنید. در جمع هم صنفی?های خود زیاد شرکت کنید. دوستان زیادی از هم رشته?ای?های خود داشته باشید. تا از آخرین تحولات زمینه کاری خود آگاه شوید.

جمع بندی نهایی

اگر شما هم این کارها را انجام دهید بقیه به شما می?گویند نابغه. در حالی که شما در دل به آنها می?خندید که نبوغ بخاطر کارهایی بوده که انجام داده?اید نه ژنهایتان. اگر مثل ابن سینا چهل بار کتاب مابعد طبیعه ارسطو را بخوانید و آن را نفهمیدید شما هم نابغه نیستید بلکه صرفا سختکوش و پیگیر هستید. این راز نبوغ و استاد شدن در جوانی است.

    (هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و چهارم- شماره987)