از سَتّاره ? فرمانفرمائيان تا مسموم سازي دختران  

دکتر سعيد معدني  

اواسط دهه 1380 شمسي بود که يکي از دانشجويان دختر دانشگاه ما پس از اخذ ليسانس مددکاري اجتماعي جهت ادامه تحصيل به يکي از دانشگاههاي استراليا رفت. وي در يکي از ايميل ? هايش نوشته بود نمي ? دانم اينجا برخي چه تصوري از ما دارند. از من مي پرسند مگر در ايران رشته ? ي مددکاري اج تماعي وجود دارد؟ من هم در جواب گفتم نه تنها داريم بلکه 50 سالي است که اين رشته در کشور ما تاسيس شده است. وقتي تعجب ? شان بيشتر مي شود که مي ? فهمند بنيانگذار اين رشته در ايران يک زن بوده است.  

سَتّاره فرمانفرمائيان(1301- 1391) در سال 1337 رشته مهم، مفيد و پرکار برد مددکاري اجتماعي را در ايران تاسيس کرد و عنوان " مادر مددکاري اجتماعي ايران " را به خود اختصاص داد. فرمانفرمائيان اولين دانشجوي ايراني دانشگاه کاليفرنياي جنوبي بود که مدرک ليسانس جامعه شناسي گرفت و سپس دوره فوق ليسانس را در دانشگاه شيکاگو گذراند. وي به عن وان يکي از زنان پيشرو در علم مددکاري در جهان محسوب مي ? شود و از سوي دانشگاه هاروارد در ليست زنان تاثيرگذار تاريخ آمريکا قرار دارد. پس از فعاليت هاي فراوان در آمريکا به همراه هياتي به خاور ميانه اعزام مي ? شوند تا وضعيت آسيب ? ها و مسائل اجتماعي اين منطقه از جها ن را مطالعه کرده و راههاي کمک به مردم محروم را پيدا کنند. در همين دوره بود که ابوالحسن ابتهاج، رييس وقت سازمان برنامه و بودجه در سفري به عراق با ستّاره فرمانفرماييان ملاقات کرد و از او دعوت کرد به ايران بازگردد. ستّاره به ايران بازگشت و «آموزشگاه عالي خدما ت اجتماعي تهران» را تاسيس کرد. بدين ترتيب 67 سال قبل يک زن اين رشته ارزشمند را در ايران ايجاد مي ? کند.  

دانشجوي مذکور ما در ادامه ايميل هايش نوشته بود که برخي از دانشجويان کم اطلاع   به خاطر وجود پسوند اسلامي بر روي حکومت ايران تصور مي کنند که ما شبيه القاعد ه و طالبان هستيم و از من سوال مي ? کنند که شما چطور درس خوانده ? ايد و آيا زنان در ايران به راحتي تحصيل مي کنند؟ وي در پاسخ گفته بود نه تنها ما مي توانيم تحصيل کنيم حتي الان رئيس دانشکده سابق من و مديران سه تا از گروههاي آموزشي همان دانشکده زن هستند!

زنان اير ان در يکصد سال گذشته از هر امکان و فرصتي استفاده کرده ? اند تا صلاحيت و توانايي   خود را نشان دهند. آنها علاوه بر فعاليت مانند   مردان، مي ? بايست با سنت ? ها و باورهاي بازدارنده از سوي برخي خانواده ? ها و بخش ? هايي از جامعه نيز مبارزه کنند. لذا انرژي مضاعفي را به کا ر مي ? برند تا جايگاه اجتماعي خود را در مقام پزشک و مهندس و معلم و استاد و کارگر و کارمند بدست بياورند.

پس از انقلاب زنان در پاره ? اي امور اجازه حضور و فعاليت داشتند اما در برخي ديگر در قياس با مردان با ممنوعيت و محدوديت ? هايي مواجه شدند. مثل موسيقي و آوازخوان ي، پوشش و حجاب، مشارکت در بسياري از رشته هاي ورزشي قهرماني و مانند آن. اما در امور تحصيل، زنان بسيار موفق بودند.  

اين روزها کساني پيدا شده اند که اقدام به مسموم سازي دختران مي ? کنند. تا الان معلوم نشده چه کساني و با چه نيتي اين کار را انجام مي ? دهند. احتمال مي ? رود تفکر طالباني و بوکوحرامي پشت اين قضيه باشد. آنها مي ? خواهند زنان را بترسانند و از تحصيل و حضور اجتماعي ? شان محروم کنند. ولي اين امر شدني نيست زيرا امروزه نه تنها زنان خودشان فعال و پيگير امور خود هستند بلکه حمايت خانواده ? ها و مردان را نيز با خود دارن د. من در دوران تدريس ? ام   ديده ? ام پدري را که تنها دارايي خود که يک ماشين پيکان بود فروخت تا دخترش به تحصيلات عالي ادامه دهد.

  امروزه مردان پشتيبان مهمي براي زنان هستند. نقل مي ? کنند پس از انقلاب اسلامي 1357 برخي دانشجويان انقلابي " موسسه عالي مددکاري " براي ست ّاره فرمانفرمائيان پرونده ? سازي کردند و اتهاماتي مثل درباري بودن، همکاري با اسرائيل، اختلاسگر و... به وي وارد کردند. مدتي هم مورد بازجويي قرار گرفت ولي در نهايت با کمک آيت ? الله طالقاني از مرگ رهايي يافت و بعدها از کشور خارج شد و در سال 1391 در آمريکا درگذشت . وي کتابي با عنوان " دختري از ايران " دارد که خاطرات خود را نوشته است. شايد اگر مساعدت امثال آيت ? الله طالقاني نبود به سرنوشت تلخي شبيه فرخ ? رو پارسا - اولين زن وزير در ايران - دچار مي ? شد.