درستايش سه استاد ؛ دانشگاه تهران – دانشگاه اکسفورد – دانشگاه اردن  

ابراهيم مهدي زاده  

در برخورد کاري - آموزشي با دوستان عرب بعضا ازکشورهاي مصر، اردن، سوريه ، عراق، لبنان و کويت و کمتر اهل حوزهِ خليج فارس، براي برقراري ارتباط عاطفي درجمع دوستانه چه درنمايشگاه GITEX دُبي و يا CEBIT هانوفرِ آلمان و يا نمايشگاه بين المللي الکامپِ تهران، بحث به ادبيات و هنر معاصر عرب کشيده مي ? شد . آنها از اطلاعات هرچند محدود ما اير اني ? ها، از ادبيات داستاني و شعر معاصر جهان   عرب، اظهار تعجب مي ? کردند، از اين ? که ما کتابهاي نجيب محفوظ، ادنيس، نزارقباني، نازک الملائکه، غاده السمان، احمد شوقي، البياتي، محمود درويش ... را خوانده ? ايم، اما اطلاعات آنها در مورد ايران محدود به خيام و حافظ و سعد ي و فردوسي و چند نفري هم اهل فلسفه از قبيل ابن سينا، فارابي، ابوريحان بيروني، شيخِ اشِراق سهروردي و ابوحامد غزالي آن هم محدود به برنامه آموزشي در دانشگاه يا مدارس يا در کتب درسي، بود و فراتر نميرود و در همين حد متوقف مانده اند و هيچ اطلاعي از ادبيات داستان ي و شعر معاصر و حتي سينماي پيشرو ما، هم ندارند . وقتي گله مي کرديم، مي ? گفتند متون فارسي به عربي ترجمه نمي ? شود . البته تا حدودي دليل قانع کننده اي است . چرا؟ چون اين ترجمه ? ها بايد توسط روشنفکران و مترجمين اهل هنر آن سامان ترجمه، تا توده مردم از آن بهره مند شون د . اين کوتاهي قابل گذشت نيست . يعني همان کاري که مترجمين محترم ايراني سالهاست بي وقفه و با تلاشي خستگي ناپذير با هنر و ديگر متون فرانسه، اسپانيا، روسي، انگليسي، چيني، ژاپني، ارمني، ترکي از جمله عربي ... انجام مي ? دهند . در هر حال يا زمينه ضد ايراني – سياسي ما نع آن است يا کم لطفي دوستان اهل هنر اين چند کشور با سابقه تاريخي است . از کشورهاي تازه هويت يافته حوزه خليج فارس چندان انتظاري نيست، هر چند کشور کويت يک استثناء است .  

با اين مقدمه ميروم سراصل موضوع . درچند سال گذشته کتابي مختصر اما کامل توسط دکتر شفيعي کدکني با همکاري دکتر جورج موريس استاد دانشگاه اکسفورد بنام " ادبيات فارسي از عصر جامي تا روزگار ما " به زبان انگليسي نوشته و در امريکا منتشر شده که توسط دکتر بسام ربابعه استاد دانشگاه  یرموک   – اردن، به عربي ترجمه و توسط مجلهِ " عالم المعرفه " کويت، در 43000 جلد درجهان عرب منتشر و پخش شده است . اين ترجمه بعد ? از " بوف کور " هدايت درسال 1976 توسط ابراهيم شتا مصري و رمان " همسايه ? ها " احمد محمود توسط سليم عبدالحميد حمدان مصري در سال 2003، سومين اثر، در معرفي جامع ادبيات داستاني و شعر معاصر ايران است که درجهان عرب مطرح و براي غي ر فارسي زبان ها، در سال 2009 در اختيار فرهيختگان انگليسي زبان و جهان عرب قرارگرفته است . نکته حائز اهميت آن است اين کتاب در برگيرنده تاريخ مختصر ادبيات داستاني ما از موسي نثري، صنعتي زاده کرماني تا اولين مجموعه " يکي بود و يکي نبود " جمالزاده، صادق هدايت، بز رگ علوي، علي دشتي، محمد حجازي ... تا نمايشنامه نويساني از قبيل دکتر ساعدي، بهرام بيضائي و اکبررادي است . ازهمه مهمتر شناسائي و معرفي شاعران انقلاب مشروطه از قبيل فرخي يزدي، عشقي، عارف، بهار، پروين اعتصامي و جايگاه شعر نو ايران و انقلاب نيما و شاگردانش از قبي ل شاملو، اخوان، فروغ فرخزاد و سهراب سپهري است . از درخشان ترين مبحث آن تئوري، ديدگاه و فرازهائي از سخنان فروغ فرخزاد درسال 1339، درچالش با بيانيه رمانتيک ها و کهن سرايان و انتقاد او از کساني که بر اوزان عروضي پاي مي ? فشردند، است که مورد توجه محافل حرفه اي شع ر عرب قرار گرفت . شايد اين کتاب براي کساني که از تحولات " ادبيات نوين ايران " چه در زمينه ادبيات داستاني و چه شعر معاصر، بي خبر مانده، آموزنده و راه گشا باشد . باز تاب اين ترجمه که مورد توجه فرهيختگان جهان عرب قرارگرفته بي سابقه است . در تمامي پايگاههاي اينترنت ي کشورهاي مصر، اردن، عراق، تونس، سوريه، لبنان، کويت ... اين ترجمه قابل مطالعه و دسترسي است .  

* اين کتاب از انگليسي به فارسي نيز توسط آقاي حجت الله اصيل ترجمه شده است .

1 - ترجمه بوف کور 1976 مترجم ابراهيم شتا – قاهره.

2- تاريخ قديم ايران 1980 مترجم طه باقرفوز ي – الهاهشمي قاهره.

3- تاريخ ادبيات ايران ادوارد براون 1955 قاهره – مترجم ابراهيم الشورائي.

4- تاريخ الادب الفارسي – محمد جعفر ياحقي : چون سبوي تشنه   – مترجم ندي حسون 2005 دمشق.

5- تاريخ ادبيات ايران – ادوارد براون -: از سعدي تا جامي : مترجم محمد الدين منصور – قاهره 2005 .

6- حکايات ايرانيه ، القصه في الادب الفارسي – قاهره – داستانهاي نويسندگاه معاصر – عبدالوهاب علوب 2005.

7-   ترجمه فيه مافيه – مولانا بلخي – مترجم عيسي العاکوب – دمشق- 2004.

8-   الجيران ( روايه )- همسايه ها : احمد محمود – ترجمه سليم عبدالحميد ح مدان 604 صفحه قاهره.

9-   تاريخ بيهقي – دمشق –   ترجمه - يوسف الهادي2004.

منبع : فصلنامه تحقيقاتي سازمان اسناد کتابخانه ملي سال دوم شماره هفتم – زمستان 1392 شمسي.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1040)