استعداد يا تلاش

نسیم جنوب، حسين زيرراهي - مدرس مهارتهاي توسعه فردي

دكتر اندرس اريكسون پژوهشگر سوئدي و نويسنده كتاب قله با بررسي آزمايشگاهي يادگيري برخي رشته ? ها و همين ? طور زندگي نوابغ بشري به اين نتيجه رسيده است كه ژنتيك صرفا در ويژگيهاي فيزيكي مانند اندازه بدن نمود دارد و چيزي به نام استعداد ذاتي وجود ندارد. در عوض مقدار زماني که هر فرد به انجام يک کار اختصاص مي ? دهد بيشترين تاثير را در يادگيري آن دارد. همچنين افرادي كه در زمينه ? اي بيشتر كار مي ? كنند نه تنها مهارتشان بيشتر مي ? شود بلكه مغز آنان هم با ساخت مسيرهاي عصبي بيشتر و اختصاص بخشهاي بيشتري به آن فعاليت قويتر مي ? شود. به بيان ساده ? تر با تلاش بيشتر با استعدادتر مي ? شويد. البته موضوعي به نام انعطاف ? پذيري عصبي وجود دارد كه با بالا رفتن سن از آن كاسته مي ? شود. هرچند حتي در سنين كهولت هم انعطاف ? پذيري عصبي وجود دارد. بنابراين اگر فردي مقدار تلاشي كه لازم است تا در رشته خود در سطح جهاني برجسته شود را از سنين كودكي شروع نمايد ديگر سدي به نام استعداد در مقابل او وجود نخواهد داشت. مثلا موزارت در چهار سالگي حداقل چهار ساز را مي ? نواخته است. چون پدرش از دو سالگي با او كار مي ? كرده است. يا روانشناسي مجارستاني به نام لازلو پولگار در دهه هفتاد ميلادي براي اين ? كه ثابت كند استعداد ذاتي وجود ندارد تصميم گرفت فرزنداني به دنيا بياورد و با آموزش صرف شطرنج آن ? ها را به نوابغ اين رشته تبديل کند. او صاحب سه دختر به نام ? هاي سوزان، سوفيا و جوديت شد و همه آنها را به استاد بزرگ شطرنج و قهرمان جهان تبديل كرد. اريکسون همچنين معتقد است که تمرين بايد آگاهانه باشد ?         يعني همراه با تمركز، بازخورد، اصلاح، زير نظر مربي و به ? صورت تدريجي به سختي آن اضافه شود.

موضوع ديگري كه تا كنون گمراه ? كننده بوده است تست هوش است. همچنان خيلي ? ها فكر مي ? كنند تست هوش معياري براي رده ? بندي استعداد افراد است. درحاليكه تست هوش صرفا فرد را در همان زمينه ? ها مانند يادگيري تحصيلي مي ? سنجد نه موضوعات ديگر. حتي ثابت شده است هوش بالا در رشته ? اي مانند شطرنج كه به شدت فكري است هم صرفا در ابتداي راه تاثير دارد. در ادامه كساني كه بيشتر تمرين و تلاش كرده ? اند از باهوشها پيشي گرفته ? اند. نتيجه اين بحث اين ? كه كساني كه در كودكي به موضوعي علاقه داشته و در آن تمرين و تلاش بيشتري كرده ? اند سرآمد رشته خود شده ? اند و جامعه آنها را به عنوان استعداد ناب يا نابغه مي ? شناسد. موضوع ديگر اين ? که حتي نوابغ هم صرفا در همان زمينه ? اي که خيلي کار کرده ? اند سرآمد هستند. در زمينه ? هاي ديگر انسانهايي کاملا معمولي ? اند. اين موضوع نشان ? دهنده اين است که آن ? ها صرفا زمان و تلاش بيشتري را به آن فعاليت اختصاص داده ? اند. با توجه به اين ? که مهم است بخش بيشتري از تلاش ? ها در دوران کودکي انجام شود در نتيجه هر کسي   حداکثر وقت دارد در يکي دو زمينه برجسته شود.

خلاصه اين بحث اين ? که اگر دوست داريد در رشته ? اي علمي، هنري يا ورزشي موفق شويد بدانيد که چيزي به نام استعداد ذاتي وجود ندارد. کافي است آن مقدار زمان مورد نياز را به انجام تمرين آگاهانه آن فعاليت اختصاص دهيد. البته هرچقدر از سن پايين شروع نماييد بدليل انعطاف ? پذيري مغزي و وقت آزاد بيشتر سرعت يادگيري بيشتري خواهيد داشت.

(هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و ششم، شماره 1046)