درباره موسيقي نواحي که احمد علي  ? شرفي يکي از اسطوره ? هاي خود را از دست داد

آواي مظلوميت

نرگس کياني

اين ? که به ?? رغم «اسطوره، دُردانه و هنرمندي بزرگ» خواندن ? تان، عموم مردم تنها زماني نام ? تان را بشنوند که درگذشته ? ايد، غم ? بار است و حسرت ? برانگيز. اتفاقي که براي اهالي موسيقي نواحي در ايران کم رخ نداده و بارها و بارها پيش آمده که در اخبار خوانده ? ايم، اسطوره ? اي در گوشه ? اي از ايران درگذشته است؛ اسطوره ? هايي که در زمان حيات هيچ ? گاه در حد و اندازه ? ي هنرشان نه قدر ديده ? اند، نه بر صدر نشسته ? اند. روز يکشنبه، 30مهرماه نوبت يکي از دُردانه ? هاي موسيقي نواحي بوشهر، احمد علي ? شرفي، نوازنده ني ? انبان و ني ? جفتي بود که بر اثر سکته قلبي در 83سالگي درگذشت. هنرمندي که حماسه حق ? پرست، رئيس انجمن موسيقي بوشهر در گفت ? وگو با مهر، از هم ? دوره بودنش با بزرگاني ازجمله حاج ? قربان سليماني و عثمان محمدپرست گفت و يکي از مهم ? ترين راويان قديمي موسيقي بوشهر ناميدش. هنرمندي که در نوازندگي ني ? انبان و ني ? جفتي، يکه بود و بسياري از پژوهشگران موسيقي کشورمان از جمله محمدتقي مسعوديه و محمدرضا درويشي از آثارش به ? عنوان منابع پژوهشي استفاده ? مي ? کردند اما ذکر همه ? ي اين ? ها مانند اتفاقي که براي بسياري ديگر از اهالي موسيقي نواحي رخ مي ? دهد، پس از درگذشت ? اش بود، نه هنگام در قيد حيات بودنش.

فقدان يک راوي مستند، موثق و ارزشمند

ازجمله اجراهاي داخلي احمد علي ? شرفي مي ? توان به حضور او در دومين جشنواره موسيقي نواحي «آينه ? دار» با تمرکز بر موسيقي سواحل شمالي خليج ? فارس در سال 1394 اشاره کرد. جشنواره ? اي که از سال 1392 تا 1399 - با يک دوره فاصله در سال 1393 و پس از آن به ? صورت پيوسته- به دبيري هنري علي مغازه ? اي، مولف، محقق و پژوهشگر موسيقي نواحي برگزار شد. مغازه ? اي در گفت ? وگو با «هم ? ميهن» در مورد علي ? شرفي مي ? گويد: « ? احمد علي ? شرفي را مي ? توان يکي از وزنه ? هاي موسيقي اقوام در بوشهر دانست که هم ني ? انبان، هم ? ني ? جفتي مي ? زد. او خوشبختانه صاحب فرزنداني اهل موسيقي بود؛ فرزنداني که احتمالاً مي ? توانند فقدان پدر را تا حدي جبران کنند. علي ? شرفي معمولاً به صورت خانوادگي کار مي ? کرد و به ? عنوان مثال در دومين دوره از جشنواره موسيقي نواحي «آينه ? دار» در سال 1394 نيز به همين شکل و با حضور فرزندان و برادرزاده ? هايش در جشنواره شرکت کرد. او هم بر رپرتوار موسيقي شاديانه ? هاي جنوب ايران و بوشهر، هم بر موسيقي مذهبي و سنج و دمام مسلط بود. اين تسلط به حدي بود که همواره مي ? شد به علي ? شرفي ارجاع داد و از اطلاعاتش استفاده کرد و براي همين مورد توجه پژوهشگراني ازجمله محمدرضا درويشي و محسن شريفيان قرار داشت. علي ? شرفي را مي ? شد حافظه شنيداري موسيقي به ? ارث ? رسيده از قدما به او دانست. حافظه ? اي که قرار بود به نسل بعد منتقل شود هرچند متاسفانه تغيير سبک زندگي موجب شده است برخي گونه ? ها، دسته ? ها و کيفيت ? هايي از موسيقي نواحي ايران فراموش شوند. امثال علي ? شرفي کساني ? اند که با از دست رفتن ? شان حتي اگر براي از دست رفتن موسيقي نواحي فرياد وااسفا سر ندهيم، کيفيتي از اجرا را ارائه مي ? دادند که به کيفيت کار گذشتگان نزديک بود. خوشبختانه در حال حاضر فعالان بسياري در حوزه ? ي موسيقي نواحي بوشهر فعاليت مي ? کنند اما ارائه ? ي برخي از آن ? ها به ارائه ? ي موسيقي پاپ به معناي عامه ? پسند نزديک شده است و امثال علي ? شرفي بودند که همواره مي ? توانستيم براي اطلاع از کيفيت اجراي گذشتگان و دريافت اطلاعات به آن ? ها رجوع کنيم.»   

منبعي مطلع در مورد موسيقي بوشهر

در مورد علي ? شرفي گفته مي ? شود که در نوازندگي ني ? انبان و ني ? جفتي، يکي از مهم ? ترين راويان موسيقي بود. از مغازه ? اي مي ? پرسيم اين عبارت به چه معناست و او توضيح مي ? دهد: «واقعيت اين است که همه ? ي ما، همه ? ي کساني که در حوزه ? ي موسيقي نواحي فعالند، هرچه سن يک خنياگر، يک هنرمند بالاتر باشد کارش را بيشتر نزديک به اصل مي ? پنداريم و با اين تعبير به ? نوعي ارزش ? گذاري کرده و ديگران را ذيل سپهري که در حال تعريفش هستيم قرار مي ? دهيم. اين عبارت تقريباً در همه ? ي مناطق توسط موسيقي ? شناسان نواحي به کار برده مي ? شود هرچند مي ? توان عبارتي همراه با پيش ? داوري ناميدش و اذعان کرد که تعريف دقيقي از آن وجود ندارد و کاربردش بيشتر حرمت گذاشتن به جايگاه فرد است. به نظر من در تعريفي جامع ? تر و کامل ? تر در مورد اين افراد، بايد به نقش موثر و فراگيرشان در ميان مردم منطقه اشاره کرد، نقشي که با درآميختگي، در جشن، شادي و عزاي مردم ايفا مي ? کردند و به عنوان مثال در مورد علي ? شرفي مي ? توان از حشر و نشر او با شروه ? خوانان نام برد و براي همين مي ? توانستيم به عنوان منبعي مطلع در مورد موسيقي بوشهر به او استناد کنيم. او به اين دليل که از گذشتگانش آموخته بود، خلط و خطايي در کارش نداشت و اگر هم ممکن بود داشته باشد، بسيار اندک بود و به اين معنا مي ? توانستيم راوي مستند، موثق و ارزشمندي بدانيم ? اش.» ?

وضعيت ناگوار اهالي موسيقي نواحي

يکي از نقاط مشترک حرف ? هاي اهالي موسيقي نواحي در همه ? ي دوران ? ها، دشواري ? هاي پيش روي ? شان براي گذران زندگي از راه هنرشان بوده و هست و حرف ? شان اين است که ساز و آوازشان اگرچه براي ? شان احترام به همراه دارد اما آورده مالي ندارد، به ? گونه ? اي ? که مي ? توان وضع ? شان را با عبارت «ناگوار» توصيف کرد. عبارتي که علي مغازه ? اي چندان با آن موافق نيست و اين ناگواري را - نه الزاماً به دليل مشکلات اقتصادي که اين ? روزها گريبان ? گير همه ? مان است - که به علت برنامه ?? ريزي ? هاي اتفاقي و براساس عنايت يا بي ? عنايتي مديران به موضوع مي ? داند. برنامه ? ريزي ? هايي که در آن ? ها به ظاهر، در کلام و به شکل شفاهي به هنرمندان موسيقي نواحي توجه مي ? شود و در عمل به جشنواره ? هاي دولتي و تزريق چيزکي مُسَکن ? وار وابسته ? شان مي ? کند.

مغازه ? اي در پاسخ به اين مسئله مي ? گويد: «تعبير ناگوار، تعبير مورد پسند من نيست چراکه معتقدم بخشي از علت اتفاقات مذکور، دگرگوني کارکردهاي موسيقي نواحي در سال ? هاي اخير بوده است. هرچند اين تغيير کارکردها اتفاق تازه ? اي نيست و از دوران مدرن ? شدن جوامع شهري شروع شده، با شيبي ملايم بالا رفته و اکنون به اوج رسيده است. در مورد مشکلات اقتصادي به ? صراحت مي ? توان گفت که وضع موجود، گريبان ? گير همه ازجمله اهالي موسيقي نواحي است و مسلم است که بايد به هنر موسيقي و هنرمندان آن توجه شود، توجهي که در مورد موسيقي نواحي بايد با شدت و حدت بيشتري صورت گيرد. اين توجه به معناي برنامه ? ريزي از طريق سازوکارهاي صنفي است اما هنگامي که برنامه ? ها، اتفاقي و براساس عنايت يا بي ? عنايتي يک مدير به موضوع طراحي مي ? شوند، حاصلش مي ? شود اين ? که به هنرمندان حوزه موسيقي نواحي، به ? ظاهر، در کلام و به ? شکل شفاهي توجه مي ? شود اما در عمل در هر برنامه ? اي به ? خصوص برنامه ? هاي دولتي و جشنواره ? هاي آن ازجمله جشنواره موسيقي فجر چيزي مُسَکن ? وار به آن ? ها تزريق مي ? شود که اتفاقاً به جشنواره وابسته ? شان مي ? کند.»

مغازه ? اي در پايان با اشاره به نکته ? اي که در ابتداي گفت ? وگو به آن اشاره کرده بود، مي ? گويد: «در ابتداي صحبتم به تغيير سبک زندگي و تاثير آن بر فراموشي برخي گونه ? ها، دسته ? ها و کيفيت ? هايي از موسيقي ايران اشاره کردم. واقعيت اين است که محل ارائه هنر اين افراد در روزگار قديم، در عروسي ? ها و شب ? نشيني ? ها بوده است درحالي ? که اکنون هنرشان در عروسي ? ها مورد استفاده قرار نمي ? گيرد و جاي خود را به موسيقي ? هاي ضبط ? شده ?? ي پاپ و به ? گمان من، ناشنيدني داده است و شب ? نشيني ? هايي مشابه شب ? نشيني ? هاي پيشين برچيده شده است. پس اين افراد جايگاه ارائه ? ي هنر خود را از دست داده ? اند و اگر پيش از اين مي ? توانستند در قهوه ? خانه ? ها به ارائه ? ي هنر خود بپردازند به ? شکل مستدل مي ? دانم که به ? صورت سيستماتيک موانعي براي اين کار هم به وجود آمده و شهرهايي را مي ? شناسم که قهوه ? خانه ? هاي ? شان پاتوق هنرمندان بوده و بسته شده است. در اين وضعيت راه چاره ? اي براي اين هنرمندان نمي ? ماند جز اين ? که به عنوان مثال کارگر فصلي ساختمان شوند و گاه ? به ? گاه مانند کارگري روزمزد براي اجرايي به جايي بروند. اين فاجعه است که يک هنرمند نداند محل اجرايش در شهر خود، در کشورش کجاست و کجا مي ? تواند متقاضيان شنيدن آثارش را ملاقات کند. پس آن ? چه درنهايت به عنوان محل ارائه هنر اين افراد باقي مانده، تعدادي جشنواره است که آن ? ها هم امروز در فاجعه ? بارترين وضعيت ممکن ? اند.»/ هم ميهن