مصاحبه نسیم جنوب با دکتر حميد اسدپور استاد تاريخ دانشگاه خليج فارس بوشهر:  

س ير مطالعاتي تاريخ معاصر ايران

- به طور مشخص تاريخ معاصر شامل چه دوره ? اي در ايران مي ? شود؟  

- با درود به شما دوستان گرامي در هفته نامه وزين نسيم جنوب و سپاس فراوان از اين ? که به موضوع کتاب و کتابخواني توجه نموديد و درود فراوان بر خوانندگان و دنبال ? کنندگان نسيم جنوب. در ابتدا هفته کتاب و کتابخواني را گرامي مي ? داريم و اميدواريم روزي برسد که کتابخانه ? هاي ما عزيز و کتابفروشي ? هاي ما پررونق و کتابخوان ? هاي ما فراوان باشند و سرانه مطالعه ما ايرانيان به شاخص ? هاي قابل قبول برسد و کتابخواني به عنوان يک ارزش اجتماعي برتر د ر بين جامعه مطرح باشد.  

يکي از نشانه ? هاي دوري هر جامعه ? اي از توسعه و پويايي همانا بي ? ارزش شدن کتاب و انديشه و کوچک شمرده شدن اين ارزش ? هاي والاي انساني است.

پيرامون پرسش نخست شما تا آن ? جا که من اطلاع دارم و لزوما هم دقيق نيست بايستي عرض کنم   که چندين ديدگاه در اين باره وجود دارد. پاره ? اي بر اين باورند که دوران معاصر تاريخ ايران از دوره صفويه شروع مي ? شود. گروهي ديگر مي ? گويند از زمان قاجار اين دوره تاريخي آغاز مي ? گردد. بخشي ديگر مبدا تاريخ معاصر ايران را انقلاب مشروطيت مي ? دانند و اقليتي نيز دوران پس از جنگ جهان ي دوم را سرآغاز تاريخ معاصر مي ? دانند. نکته مشترک در اين ديدگاه ? ها آن است که يکسري تحولات بنيادين   به عنوان محور دوره معاصر در نظر گرفته شده و دامنه ? هاي آن تعيين مي ? گردد.

- آيا تاريخ معاصر ايران خود نيز به دوره ? هاي مشخص تقسيم مي ? شود؟

- در هريک از اين ديدگاه ? ها مراحل و بخش ? هاي تاريخي لحاظ شده که ناشي از آغاز تاريخ معاصر ايران است و بنابراين مي ? توان گفت تاريخ معاصر ايران به مراحل متفاوتي تقسيم مي ? شود. مثلا جنگ ? هاي ايران و روس در عهد فتحعلي شاه قاجار، انقلاب مشروطيت در عهد مظفرالدين شاه، جنگ جهاني اول، ظهور پهل وي، جنگ جهاني دوم، ظهور نهضت ملي شدن نفت، وقايع دهه چهل خورشيدي و ظهور انقلاب اسلامي تا تهاجم عراق به ايران در سال 1359 خورشيدي. البته مي ? توان به رويدادهاي ديگري هم اشاره که فعلا از آن ? ها صرف نظر مي ? کنيم.

- مهمترين اتفاقات تاريخ معاصر ايران چه بوده است؟

- مهمترين تحولات تاريخ معاصر ايران عبارت بودند از رويارويي با غرب و ازدست رفتن موقعيت تاريخي و جغرافيايي ايران به علت عقب ? ماندگي ? هاي تاريخي که به طور مثال باعث دست ? اندازي روسيه و عثماني و انگليس به خاک ايران شد. انقلاب مشروطه يک تحول بنيادين ديگر بود که هنوز ابعاد واقعي اين تحول براي مردم تببين نشده است.

- آيا منابع موثق تاريخي براي شناخت تاريخ معاصر ايران منتشر شده است؟

- اتفاقا منابع تاريخي بسيار متنوع و راهگشايي پيرامون تاريخ معاصر ايران وجود دارند که صرفا محدود به کتاب ? ها نشده بلکه شامل اسناد رسمي و غيرر سمي آرشيوي، روزنامه ? ها و مطبوعات، خاطرات و مکاتبات و نيز سفرنامه ? ها و گزارش ? هاي راديويي و تلويزيوني و مستندهاي صوتي و تصويري و عکس ? ها و موزه ? ها مي ?? شود.

در تاريخ معاصر ايران ما شاهد زوال تاريخ نگاري سنتي و تولد تاريخ نگاري مدرن ايراني هستيم که تحت تاثير عو امل زيادي از جمله آشنايي با فرهنگ غربي و ترجمه منابع اروپايي به زبان فارسي و رواج روزنامه ? نگاري به وقوع پيوست و از اين رهگذر منابع تاريخي قابل اعتمادي پديدار شدند. بنابراين منابع موثقي درباره تاريخ معاصر ايران   در دسترس مي باشد که از زواياي مختلف تاريخ معا صر ايران را بررسي کرده اند. اين منابع تحت تاثير و رويکرد جريان ? هاي   تاريخ نگاري معاصر ايران پديد آمده ? اند.

- سير تاريخ ? نگاري جديد چگونه شکل گرفت؟

تاريخ ? نگاري جديد از اواسط دوره قاجار ظهور کرد و رفته رفته مورخان جديدي پيدا شدند که در پي تحول در تاريخ ? نگاري بودند. در جريان انقلاب مشروطيت نسل جديدي از مورخين پيدا شدند ? که به نگارش تاريخ مشروطه پرداختند که از آن جمله مي ? توان به احمد کسروي اشاره کرد. روزنامه ? هاي عصر پس از مشروطيت نيز منبع مهمي بشمار مي ? روند ?   . در دوره رضا شاه تاريخ وارد دانشگاه ? ها شدند و به طور رسمي يک رشته دانشگاهي شد. در اين دوره هم نوع جديدي از تاريخ ? نگاري پيدا شد. بعد از سقوط رضاشاه باز هم تاريخ ? نگاري متحول شد و شاخه ? هاي جديد پيدا کرد. بعد از رشد و توسعه احزاب تاريخ ? نگاري براساس مسلک حزبي و گرايش ? هاي ايدئولوژيک پديدار شد. دولت پهلوي دوم نيز ب ر مبناي گفتمان ناسيوناليستي اين نوع تاريخ ? نگاري را مد نظر قرار داد. تاريخ ? نگاري دانشگاهي نيز رفته رفته پديدار شد. بعد از انقلاب اسلامي نيز تاريخ ? نگاري گسترش يافت ولي تاريخ ? نگاري ديني مورد توجه واقع شد و در اين شاخه توسعه يافت اما همچنان ساير شاخه ها نيز مت حول شدند.

- به طور مشخص چه کتاب ? هايي را براي شناخت دوره ? هاي مختلف تاريخ معاصر براي شهروندان علاقمند به تاريخ پيشنهاد مي ? دهيد؟

- همه منابع موجود مهم هستند و ليکن نکته مهم است که مطالعه ? کنندگان با نقادي به مطالعه منابع تاريخ معاصر بپردازند و به شکل انتقادي ب ا آن ? ها روبرو شوند تا هرچه بيشتر به کشف حقايق تاريخي نزديکتر شوند.

کتاب ? هايي همچون تاريخ تحولات اجتماعي ايران يا مقاومت شکننده از جان فوران. نخستين رويارويي انديشه ? گران ايراني با دو رويه تمدن غرب از دکتر حائري، سفرنامه ميرزا صالح شيرازي، سياحت نامه مراغه ? ا ي ? ، تاريخ مشروطه کسروي، تنبيه الامه و تنزيه المله از مرحوم ناييني، ايران باستان از پيرنيا، ايران بين دو انقلاب از آبراهميان، ابران بين دو کودتا از دکتر رحمانيان، موانع تاريخي رشد سرمايه ? داري صنعتي در ايران از احمد اشرف، تاريخ موسسات تمدني جديد در ايران از دکتر اردکاني، تاريخ بيست ساله ايران از حسين مکي ? ، تاريخ سي ساله بيژن جزني، کارنامه احزاب سياسي ايران در مجلس چهارم شوراي ملي از دکتر اسدپور، تاريخ احزاب سياسي ايران از مرحوم ملک الشعرا بهار، مالک و زارع در ايران از خانم لمبتون و تاريخ ايران کمبريج، ياداشت ? ها و خاطرات علم و عوامل سقوط پهلوي از علي دشتي نمونه ? هايي از منابعي هستند که در دسترس مي ? باشند و البته ذکر تمامي منابع در اين ? جا ميسر نمي ? باشد ولي علاقمندان به کتاب با مراجعه به وبگاه کتابخانه ملي ايران مي ? توانند فهرست کتاب ? هاي مرتبط با تاريخ معاصر ايران ر ا يافته و براي مطالعه اقدام نمايند.

(هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و ششم، شماره 1062)