مصاحبه  نسیم جنوب  با دکتر محمود دهقاني پژوهشگر تاريخ، درباره روز ملي خليج فارس:

خليج فارس؛ نام هزاره ? اي و کهنسال

- بطور کلي اهميت تاريخي خل يج فارس براي ايران، چه بوده است؟

- نخست از هر چيز من از ديدگاه « شووينستي» به شاخاپ پارس نمي ? نگرم. نگاه من به آن، تاريخي است. بايد بگويم ارج و ارزش خليج فارس يا آن گونه که من سال هاست آن ? را به زبان پارسي    شاخاب پارس مي ? نامم اين است که به گونه شناسنامه سراس ر سرزمين ايران جايگاه برجسته اي دارد و اين را پيشينه و همه فراز و فرودهاي تاريخي آن به ما مي گويد. در روزگار باستان سرچشمه و راه آمد و شد براي بازرگاني ما با افريقا و آسيا بود. پس از آن در    روزگار تيموري، براي امنيت بازرگاني شاخاب پارس تلاش شد. ايران آرامش  را تامين و بارها    با دزدان دريايي درگير شد. روزگاري که شاه اسماعيل يکم صفوي سکان فرمانروايي ايران را بدست گرفت، چون درگير جنگ با ازبک ? ها و امپراتوري عثماني بود و ايران نيروي دريايي قدرتمندي نداشت، پرتغالي ? ها وقت را غنيمت شمردند و با ناوهاي خود به فرماندهي  درياسالار «آلفونسو د آلبو کرک»    از گاواي هند به آبخوست ? هاي هرمز، قشم و لارک در شاخاب پارس يورش آوردند. اروپائيان با دروغ و نيرنگ مي ? گفتند با دزدان دريايي در جنگ هستند. همان گفتار خنده ? داري که امروز هم به گونه ديگر تکرار مي ? شود. بنابراين اروپا از سده ها پي ش به شاخاب پارس چشم طمع داشت و من در کتاب تازه از چاپ بيرون آمده خود با نام « بافت کهن دهدشت شهر راهبردي سپاه صفوي» به کوتاهي اشاره کرده ? ام که شاه عباس يکم پنجمين شاه با نبوغ دودمان صفوي به طماعي اروپائيان به خوبي پي برد. در بخش بوشهر و خارگ هلندي ? ها و در  بخش هرمزگان پس از آن ها پرتغالي ? ها هميشه سيطره دامنه دار خود را در نظر داشتند. شاه عباس با آن تجربيات تاريخي بود که براي پيوند اصفهان تختگاه خود با شاخاب پارس شهر شاپور يا به قول ابن ? بلخي «بلاد شاپور» را آباد کرد تا بتواند در وقت نياز سپاه خود را به شاخاب  پارس گسيل بدارد. او اين کار را با ساختن جاده ? هاي خوب مالرو در بخش ? ها و شهرهاي ديگر نيز انجام داد. سر انجام با دلاوري سرلشکر امامقلي خان فرمانده سپاه که هم اکنون تنديس او زينت بخش آبخوست قشم در شاخاب پارس است، پس از 115 سال که نيروي دريايي برون مرزي پرتقال  در شاخاب پارس لنگر انداخته بود و کنگر مي ? خوردند، پرتغالي ? ها را    بيرون راند. در سالهاي فرمانروايي شاه سلطان حسين و سستي انديشه اين شاه خرافاتي و پس از صفوي بدنبال فرمانروايي شاهان قاجار اين جاده صاف کنان استعمار اين بار دسيسه انگليس آغاز شد که در روزگار شاه  عباس با پرتقالي ? ها رقابت داشتند و پس از آن سده ? هاست به زيان منافع ملي ما قد علم کرده ? اند. در چند نوبت نيز نام مخدوش بر زبان آوردند.

در گذر از جايگاه ملي شاخاب پارس اما براي ما ايرانيان بزرگ ? ترين نکته پر ارج و ارزش ديگر سرشار بودن شاخاب پارس از نفت و گاز د ر حاشيه اين آبراه است. شاخاب پارس سرچشمه بزرگ نفت و گاز است. براي جايگاه ارزشي شاخاب پارس است که استعمار چون از بازوي سترگ سپاه، اين فرزندان دلير ملت ايران آگاهي دارد در ياس و نا اميدي با مخدوش کردن گاه به گاه    نام    شاخاب پارس همچون روباه بي دندان زوزه مي ? کشد. شاخاب پارس مسير عبور نفتکش ? هاي ايران و جهان است. تنگه هرمزِ آن، تنگه راهبردي برجسته جهان به  ? شمار مي ? آيد. از شاخاب پارس و تنگه هرمز است که گلوگاه باب المندب در درياي سرخ، کانال سوئز تا اقيانوس هند و مديترانه در سايه نيروي فرامرزي دريايي ايران نه تنها  براي خود بلکه براي همه جهان امن خواهد بود. اين ارج و ارزش امروز بازتابي از ارج و اهميت تاريخي اين آبراه است.

- چه شد که نام اين خليج بزرگ را که با چندين کشور مشترک هست، خليج فارس گذاشتند؟

- نام آن با هيچ کشوري بجز سرزمين مادري آن ايران مشترک نيست. بايد به  يادداشت کشورهاي حاشيه شاخاب پارس که امروز ديده مي ? شوند، پيشينه درازي ندارند.آن ? ها اين آبراه پارسي را به زبان انگليسي« گلف» مي ? نامند که شنونده سردرگم است که ورزش گلف مد نظر است يا «پرشيان گلف». البته تاريخ پيدايش همه اين کشورها را سالمندان و حتا ميانسالان ب وشهري به خوبي به ياد مي ? آورند.

- چه شواهد تاريخي و جغرافيايي، نام خليج ? فارس را تاييد مي ? کند؟

- معني جغرافياي خليج يعني پيشرفتگي آب در خشکي. بنابراين پيشرفتگي در سرزمين ايران است. بجز اين، نامه ? ها و گزارش ? هاي درياسالار «آلفونسو د آلبو کرک» به گاوا، کتاب «کو منتاريو» فرستاده سياسي اسپانيا «دون گارسيا سيلو اي فيگوئروا»، کتاب «مُلک هرمز» در موزه ملي اسپانيا. سفرنامه «توماس هربرت» از همراهان فرستاده انگلستان «دادمور کاتن» و صدها کتاب و نقشه در سراسر جهان. مضاف بر همه، بر زبان آوردن نام شاخاب پارس از سوي رئيس سازم ان ملل کنوني آقاي «آنتونيو گوتيرش» که روزگاري پيش از انگليس کشورش پرتغال ماشک دماغ ما بود.

- حفظ نام خليج فارس و پرهيز از نام ? هاي ديگر در مجامع بين ? المللي، چه اهميتي دارد؟

- من از شما مي ? پرسم جبل طارق را مي شود گفت جبل تبريز، درياي مانش را مي ? شود گفت درياي  مالزي، خليج مکزيک را مي ? شود گفت خليج ميامي، خليج عقبه را مي ? شود گفت خليج پيش رو؟ بنابراين براي ما نيز نام شاخاب پارس   Persian Gulf     و به قول مصري ? ها و عربستاني ? هاي نيم سده پيش الخليج الفارسي، نام هزاره ? اي و کهنسال آن اهميت دارد. اگر همسايه ما زبانش عربي است  نبايد دليل مخدوش کردن    نام تاريخي بخشي از تعلقات يک کشور هفت هزار ساله باشد.

- بعد از دهه ? ها تحقيق و گشت و گذار در خليج فارس، حس و حال شما نسبت به خليج فارس، چگونه است؟

- حس و حال اقتدار باز پس آورده روزگار شاپور يکم ساساني با دلاوري و نکته سنجي پرهيز از  جنگ بچه ? هاي سپاه ميهنم ايران، در به زانو درآوردن والرين ? هاي امپراتور روم کنوني جهان.

- سخن پاياني؟

- من پس از 53 سال دور بودن از زادگاهم ايران که به تازگي به فارسي هم ديگر خواب نمي ? بينم، از مليت ? هاي اروپايي و غير اروپايي ياد گرفتم انتقاد سازنده کنم و مخالف  تهيدستي و ناروايي حقوقي در جامعه کشورم باشم. اما آن ? جا که صحبت از اقتدار سپاه و ارتش دلاور سرزمين باشد، سر تعظيم فرود آورم.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و هفتم، شماره 1080)