مصاحبه با الهه غريب زاده، پژوهشگر فرهنگ بومي و لباس سنتي در بوشهر:  

لباس ? هاي محلي بوشهر؛ يکي از مهم ? ترين جاذبه ? هاي فرهنگي  

- انگيزه شما از پژوهش درباره لباس در بوشهر   چه بود؟  

-   در طول همه اين سال ها و با توجه به تجربيات ملي و بين المللي فرهنگي هماره با نبود منبع مشخصي از وضعيت لباس بوشهري مواجه بودم . متاسفانه در آرشيو کتب منتشر شده بوش هر تا قبل از سال 98 ، ما با نبود حتي يک تيتر کتاب در حوزه لباس مواجه بوديم يا لااقل من برخورد نکردم   و متاسفانه   با نگاهي به شيوه ? هاي قومي و عادات سنتي افراد و با نيل به فرهنگ کهن ديارمان، وجود عوامل بيروني ناشي از مدرنيته موجب کمرنگي و در اغلب موارد منسوخ گرديدن برخي آداب و رسوم شده که خوشبختانه همچنان ما شاهد ريشه ? هاي آن در کالبد جامعه چه از لحاظ تبليغات فرهنگي و چه از لحاظ ثبت و ضبط اين مهم هستيم .  

بي ? شک مطالعات ميداني رکن تاثيرگذار پژوهش ? هاي اجتماعي و مردم شناسي است . نظر به از دست رفتن پيران طلايي و منسوخ شدن اين ميراث ارزشمند و جايگزين گرديدن آن با لباس ? هاي امروزي و ديگر اقوام مهاجر ساکن در اين خطه و آشناسازي نسل جوان با لباس اصيل بوشهري، به مطالعات تحقيقي و ميداني روي آوردم تا گامي را جهت پاسداشت و معرفي اين مهم برداشته باشم .

- به ? عنوان يک پژوهشگر، آيا کتاب را قالب مناسبي براي ميراث فرهنگي و پوششي منطقه بوشهر يافتيد؟

- نکته ? اي که با توجه به درجه تاثيرگذاري فزاينده آن در جامعه دارد، بايستي بيشتر مورد بررسي قرار گيرد، مبحث پوشش ها و يکسان ? سازي آن در گروه ? هاي عديده فرهنگي و هنري است که بي ? شک خدشه وارد شدن به آن و عدم توجه کافي از سوي افراد در جامعه ضربه ? اي جبران ? ناپذير را به مقوله فرهنگي اجتماعي وارد خواهد کرد؛ که متاسفانه امروزه ما شاهد   لباس ? هايي منافات با سنت اصيل بوشهري و بصورت جايگزيني نامناسب براي ارزش ? هاي پوشاک بنيادي هستيم که به علت رنگ و لعاب آن و عدم آگاهي نسل نو يافته، مورد پذيرش اجتماعي شده و به عنوان ارزش و الگو در ساير شهرها و کشورها قلمداد گرديده است . بي شک، لباس هاي محلي اهالي استان بوشهر يکي از مهم ? ترين جاذبه ? هاي فرهنگي اين منطقه به شمار مي رود . انشاله   اميدواريم که اين کتاب با بخش ? هاي تنظيم يافته متنوع مي تواند قالبي مناسب براي صيانت از ميراث فرهنگي و معنوي ديارمان باشد .

- فکر مي ? کنيد با احياي فرهنگ اصيل و ديرينه اين زادبوم، نسل امروز اين منطقه را چگونه مي ? توان با آن پيوند داد و گسست فرهنگي موجود را جبران کرد؟

- امروزه نگاهي که از سوي رسانه ? ها، سازمان ميراث فرهنگي و حتي بسياري از مردم ? شناسان و فرهنگ ? شناسان ما ترويج مي ? شود نگاه زينتي و تفريحي به سنت است . نگاهي زيبايي ? شناسانه که مبتني بر معرفي آداب عروسي و عزاي اقوام مختلف، بازي ? هاي محلي، جشن ? هاي بومي است .   نگاهي که مراجعه به سنت را نوعي سرگرم ي مي ? داند؛ مثل شركت در يك كارناوال يا مشاهده يك مركز خريد و در بهترين حالت مراجعه به فرهنگ و ميراث تمدني با نگاه موزه ? اي و براي کسب معلومات عمومي درباره لباس ? ها و خوراك ? هاي اقوام گوناگون . اين نگاه به سنت اگرچه بد نيست اما نوعي تصور را در پس خود ترويج مي ? کن د که سنت امري تمام ? شده و مربوط به گذشته است که به درد زندگي امروز ما نمي ? خورد . آشنايي با لباسي که هرگز آن را نخواهيم پوشيد و خرافاتي که به آنان پوزخند خواهيم زد . اين نگاه به سنت، صرفا يك بازي احساسي و ميلي نوستالژيك به گذشته ? اي است که از دست رفته و هر طور شده بايد حفظش کرد . اما نگاه انديشه ? ورزانه به سنت، به دنبال بهره ? گيري از آن، فرهنگ و تمدن ايراني به عنوان پلي براي آينده است؛ مراجعه به سنت براي اين ? که خود را دقيق بشناسيم؛ بشناسيم که ما چگونه انسان ? هايي بوده ? ايم و براي اين ? که پيشرفت کنيم چگونه انسان ? هايي بايد باشيم؟

بنابراين کاوش و پژوهش درباره باورهاي عاميانه نه تنها از لحاظ علمي و روان ? شناسي قابل توجه است بلکه برخي از نکات تاريک فلسفي و تاريخي را نيز براي ? مان روشن مي ? سازد . برخي ديگر از گفتارهاي عاميانه، چون ترانه ? هاي کودکانه، مرز و زمان نمي ? شناسد و به اندازه ? اي با روحيه و زندگي بچه ? ها متناسب ? اند که هميشه روح و تازگي دارند و هيچ چيزي هم جانشين آن ? ها نخواهند شد .

- آيا درباره پوشاک، مي ? توانيد مثالي بزنيد؟

- به عنوان مثال، پوشاک اقوام ايراني نماد و پرچم يک قوم به شمار مي ? رود . با يک بررسي ساده در مي ? يابيم که اکثريت شهرهاي کشور و قوميت ? هاي ايراني، با لباس سنتي منحصر به فردشان در انظار عموم ، ظاهر مي ? شوند . کمتر کسي از قوم کرد، لر، ترک، بلوچ   و عرب را مي ? توان يافت که با لباس قوميتي بيگانه به صحنه آيد . ولي متاسفانه ما در بوشهر علي رغم تمدني کهن و دارا بودن فرهنگ لباس پوشيدن ويژه، با چالش ? هايي مواجه مي ? شويم و به دليل مهاجرپذيري اين منطقه، در اکثر جشنواره ? هاي ملي و بين ? المللي، با لباس برگرفته از ديگر قوميت ? هاي ساکن در منطقه، ظاهر شده و به معرفي ديارمان مي ? پردازيم .

- در پژوهش خود درباره لباس بوشهر، بدنبال چه هستيد؟

  اين پژوهش بنا دارد با اداي احترام و نهايت تواضع به اقوام   مختلف ساکن در جاي جاي استان و حفظ شأن و منزلت ايشان، با به تصوير کشيدن علمي و ميداني لباس ? هاي اصيل مردم   بوشهر، گامي را جهت فرهنگسازي اين ميراث ارزشمند بردارد و کماکان اين ادعا را به منصه ظهور رساند که بوشهر از ديرباز تاکنون داراي لباس ? هاي مطابق با انديشه، اعتقاد و بر مبناي سليقه خاص زنان   و مردان منطقه و مهمتر از همه آب و هواي گرم و مرطوبش   بوده است .

- براي نوشتن اين کتاب در خصوص مقوله پوشش بومي چه راهي را طي کرديد و موانع و حساسيت ? هاي راه کدام بود؟

- در حوزه پوشاک بوشهر ما با نبود منابع کافي مواجه   بوديم . کتابهاي تاريخي خيلي جسته و گريخته به اين مهم پرداخته بودند . عکس ? هاي موجود در آرشيوهاي شخصي تا حدي راهگشا بود . با اين وجود بر آن شدم که از طريق نگاشتن تاريخ شفاهي و تنظيم مصاحبه ? هايي از افراد متبحر، اساتيد، پژوهشگران و صنف خياطان و پيران محلات مرکزي و ديگر مناطق حوزه مطالعاتي با طبقه ? بندي موضوعي و شناخت کافي و با ساماندهي دست نويس ? ها و خاطرات ايشان، بتوانم به نتايج مطلوبي برسم .

- از چه منابعي استفاده برديد؟

- به اکثر منابع موجود نظير سفرنامه ? هاي يوشي دا ماساهارو، انگلبرت کمپفر ،کارستون نيبور،   پيترو دلاواله، ژان شاردن، برادلي برت و نزديک به 18 سفرنامه و کتابهاي تاريخي، آرشيو بنياد ايرانشناسي بوشهر، اداره اسناد و کتابخانه ملي استان بوشهر، موزه تاريخ پزشکي بوشهر، موزه مردم ? شناسي بوشهر، موزه تجارت و دريان وردي، کليه کتاب ? هاي عکس   بوشهر و مجامع علمي معتبر و پايان ? نامه ? هاي موجود در آرشيو کتابخانه اسناد رجوع کردم و علاوه بر بحث و بررسي با اساتيد اين حوزه به پاي صحبت ? هاي پيران طلايي محلات بوشهر نشستم . البته همکاري آقاي ويلم فلور ايرانشناس فرهيخته به همت اکيپ عل مي موزه تاريخ پزشکي بوشهر در نقاط پاياني مسير، بسيار مثمرثمر و مويد مستندات شد .

- اين آثار در چند بخش گردآوري شد و تصاوير موجود در کتاب را چگونه به ? دست آورديد؟

- کتاب « لباس سنتي بوشهر، گنجينه ? اي در دست فراموشي » با مقدمه دکتر جعفر حميدي و تاييد هيات داوران د ر هشت فصل با محتواي تاريخي، فرهنگي، عکس، مصاحبه ? هاي ميداني، فرهنگ اصطلاحات و طرح اجرايي فرهنگي   تنظيم شده است و در ديگر بخش ? هاي آن به نحوه لباس پوشيدن زنان و مردان با اولويت محلات شهر بوشهر پرداخته و بصورت تطبيقي نحوه پوشش در شهرستانهاي وابسته منطقه به اخت صار توضيح داده شده است . همان طور که مستحضريد ما با حجم وسيعي از نظريات و فرضيات در حوزه لباس روبرو هستيم و مطالعات تطبيقي عديده ? اي را مي ? طلبيد بنابراين دامنه تحقيقي خود را فراتر از منطقه و به سطح ملي رساندم

- کتاب در چه سالي منتشر شد؟

- کتاب جامع تاريخ لباس بوشهر در   سال   1401 با مقدمه دکتر جعفر حميدي و تاييد هيات داوران در   10   فصل در   530 صفحه   به همت انتشارات ارشدان تهران منتشر شد .

- سخن پاياني؟

- در پايان از همراهي ارزشمند اساتيد ارجمندم : جناب آقاي دکتر سيد جعفرحميدي، جناب آقاي پرفسور ايرج نبي پور و همسر گرانقدرشان سرکار خانم دکتر کتايون وحدت و همچنين همراهي چندين ساله دکتر افسر افشار نادري نهايت تشکر را دارم .

(هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و هفتم – شماره 1094)