رحیم جمالی کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری

شهرکانون همه جاذبه های اجتمایی، فرهنگی واقتصادی ست. این مکان انسان را از بربریت به اوج تمدن رسانیده وآگاهی های او را جلال و شکوه بخشیده است. محققین ومتفکرین و طبقات مختلف شهری هریک به نحوی درمورد زندگی شهری به داوری نشسته اند.

عده ای عقیده دارند که شهر به مثابه دوزخ واقعی است. شهرکانون بی رحمی ها و محرومیت هاست. و همچنین کلکسیونی از تیره بختی ها و سیه روزی های جامعه بشری ست. در برابراین طرز تفکر عده ای معتقدند که شهر، کانون اصلی همه میراث های فرهنگی، عواطف واحساسات بشری ست. شهر به صورت موزه اندیشه ها و تفکرات، شیوه نظام های حکومتی و نحوه نگرش به عدالت اجتمایی ست. شهر تجلی گاه  نظام ارزش های انسانی، اعتقادات، امیدها و نگرانی هاست. و اگر شهر توقف کند، توسعه اجتمایی واقتصادی جامعه امکان پذیر نخواهد بود.

شهر بوشهربا پیشینه غنی فرهنگی اجتمایی و دارا بودن سیمایی عمومی ازعوامل معماری قدیم وجدید، شهری شاخص درسواحل خلیج فارس است. در70 سال گذشته به سبب سرمایه گذاری بیشتردولت دراین شهر، بطورمداوم جمعیت بیشتری را پذیرا بوده است.

درسالهای های گذشته رشدهای جمعیتی نزدیک به ده درصد در یک دوره سرشماری نیزتجربه شده است.

همچنین بخاطراینکه شکل کلی شهر را طبیعت دیکته نموده، بوشهردارای محدوده ای گویا ومشخص است. محلات شهری بوشهراز بدو تشکیل بطورمنفصل وغیرمنسجم در شبه جزیره پراکنده بوده اند و منشأ پیدایش این محلات به دلایل  مختلف بوده یا به عبارت دیگراز بزرگ شدن یک هسته مرکزی به شکل عمومی یا شعاعی نبوده بلکه حاصل پیوستن این محلات و انسجام آنها بوده است.

محلات شهر بوشهر درابتداهرکدام بعنوان واحد فیزیکی با هویت مشخص اجتمایی  و الگوهای مشترک زندگی شکل گرفتند و هنوز نیز بعضی از این محلات، همچنان مشخصات خود را حفظ نموده اند. اگرچه تغییرات سیاسی اجتمایی از اعتبارات محله ای بعنوان عامل مهم در زندگی فردی و اجتمایی تا حد زیادی کاسته است.

متاسفانه ازابتدا دامنه مدیریت شهری بوشهر، کل محلات موجود در شبه جزیره را تحت پوشش و کنترل نگرفت و این آغاز نابسامانی دراین شهرشد، که امروزه نتایج زیان بار آن را درمحلات جنوبی شهر(تنگک ها،سرتل،امام زاده....) به شکل دردآوری می بینیم.

کافی ست ازاین محلات هرچند بطورگذرا عبور نماییم، تا نابسامانی و هرج ومرج فراوان ساخت وسازها وسیمای مغشوش شهری این محلات را به عینه مشاهده نماییم. دراین محلات ضوابط شهرسازی و مقررات ایمنی ساختمان محلی ازاعراب ندارد، و هرمالکی مختاراست هر جور دلش خواست خانه اش را بنا کند، یا به سادگی به حداقل معابر پیش بینی شده ازسوی مالک اصلی زمین هم تجاوزنماید.

این محلات در دوره طولانی عمری شهرداری بوشهر(نزدیک به صدسال)ازمحدوده قانونی بوشهرجدا افتاد، و در سالهای مکرر تجدیدنظر در طرح جامع شهری بوشهر پشت دروازه های بلند این طرح باقی ماندند و یا کاربری های متفاوتی با اسکان را به خود دیدند، و نقش پررنگی درحیات شهری بوشهر(که ازقضا از کاربری های غیرمسکونی هم  بشدت آزرده خاطربود) به این محلات محول نگردید.

نتیجه این فراموشی و نادیده گرفتن این محلات طی سالهای گذشته پیدایش سکونت گاههای بی قواره ای ست که درمان، چاره جویی و ساماندهی آن درمدیریت شهری کشورما که خود دارای معضلات عدیده ای می باشد نیاز به دهها سال زمان دارد.

درحال حاضر نیز با گرانی شدید زمین و کمبودعرضه آن در دیگرمحلات، هجوم به این محلات افزایش یافته است. متاسفانه مشاوری که برای جمعیت نیازمند مسکن در بوشهر پیشنهاد مشخصی ندارد، برای درمان و حل معضل این محلات نیز تاکنون پیشنهاد مشخصی به شهرداری ارایه ننموده است. درحال حاضرشهرداری محروم از درآمدهای توسعه این محلات وارث مشکلاتی و معضلاتی است که درمان آن با هزینه های فراوان در بلندمدت امکان پذیراست و به عبارتی در شهرسازی بسیار زود دیرمی شود.

این محلات  همچنین، تراکم و جمعیت پذیری پایین دارند که نتوانسته هجوم جمعیت اضافی جویای اسکان درشهر را جذب نماید، لذا ناگزیر با توالی مراحل هجوم این توسعه بی قواره درحال تسری به بخش ها و اراضی جدید ترست.

این محلات که دراغلب شهرهای جهان و به دلایل مختلف بوجود می آید، درادبیات شهرسازی از آنها به عنوان  " گتو" یاد میشود، و در حال حاضرشهرهای زیادی در کشورمان با این معضل دست و پنجه نرم میکنند. ویژگی عمده ساکنان گتوها زندگی در واحدهای مسکونی غیراستاندارد، درآمد پایین خانواده، بیکاری و... است.

گتوهای شهری بوشهردرحال حاضر پایگاه آن دسته از گروههای انسانی ست که، شهرداری بوشهر نسبت به پذیرش آنها بعنوان شهروند درسالهای گذشته بی اعتنا بوده است. این محلات اگر چه در طرح جامع جدید شهر با کاربری مسکونی به رسمیت شناخته شده و به شهر بوشهرملحق شده، اما علیرغم این اتفاق خوب حضور شهرداری همچنان دراین محلات بسیارکم رنگ است. و اقدامات غیرقانونی توسعه این محلات توسط افراد سودجو و بعضاً توسط  شهروندانی که تمایل به قانون شکنی ندارند، به دلیل عدم سازوکار لازم توسط شهرداری در این محلات به وفور به چشم می آید.

بدیهی ست انتظار میرود شهرداری بوشهر در اسرع وقت با تمرکز در این محلات و تشکیل شهرداری منطقه 3 با اختیارات کافی در ابتدا خدمات رسانی مطلوب تری نماید و ضمن ساماندهی و پایان دادن به زندگی اسفبار این محلات، در یک دوره زمانی نسبت به صدور پروانه و کنترل نقشه های تفکیکی اقدام نماید. در خصوص سنددار نبودن بیشتر اراضی واقع  در این محلات، که بعضاً صدور پروانه ساختمان را دچارمشکل می نماید، ضمن پیگیری اسناد مالکیت  میتوان  از تجربیات  دیگر شهرداری های استان  و کشور در این خصوص استفاده نمود.

امید است این موضوع علیرغم گرفتاری های فراوان شهرداری مرکزاستان وهمکاران آنها در شورای اسلامی شهر در دستور کار قرار گرفته ضمن توسعه متوازن کل محلات شبه جزیره بوشهر، فراموش کاری گذشتگان نیزجبران گردد.