فرزانه آييني| بحث بر سر ماموريت اخير رييس?جمهوري به مديرانش است كه گفته در تمامي امور نظر مردم را جويا شويد و فهميد كه چه مي?خواهند تا همان كنيم.

براي همين هم بود كه هفته گذشته مديرانش را از سراسر كشور فرا خواند و به آنها ماموريت داد تا درباره اقدامات دردستور كار دولت مثل افزايش قيمت?ها، حذف يارانه نقدي و استمرار سبد كالا، مسكن مهر و غيره جويا شوند. روحاني به استاندارانش گفته ارتباط با مردم اولويت امورشان باشد. اينكه دولت مي?خواهد بر اساس خواست مردم عمل كند مشخص?ترين تعريف پوپوليسم است، عنواني كه محمود احمدي?نژاد در دو دولتش مدام به او متهم مي?شد. حالا اما بحث بر سر اين است كه منتقداني كه احمدي?نژاد را پوپوليست مي?خواندند چرا در مقابل پوپوليسمي كه دولت روحاني آرام آرام به آن دچار مي?شود ساكتند و چرا روحاني به اين سمت سوق پيدا كرده است و علل و عوامل فراهم كردن اين شرايط چيست، اين موضوع را با صادق زيباكلام، استاد دانشگاه مطرح كرديم و او پاسخ داد روحاني اساسا نمي?تواند پوپوليست باشد اما در جريان رقابتي كه مقامات نظام براي جلب نظر مردم دارند روحاني مجبور به تن دادن به پوپوليست شده است.

? اگر بخواهيم آراي انتخاباتي حسن روحاني را ريشه يابي كنيم خاستگاه آراي اجتماعي او چيست؟

نه بنده و نه هيچ محقق علوم سياسي و جامعه شناختي ديگري از24 خرداد به اين طرف هيچ تحقيق ميداني روي پايگاه اجتماعي روحاني انجام نداده است كه تعيين كند كدام اقشار و لايه?هاي اجتماعي بودند كه در انتخابات 24 خرداد ماه به حسن روحاني راي داده?اند. تاكنون هيچ كار تحقيقاتي صورت نگرفته و هرچه كه در اين باره اعلام شده است بر اساس حدس و گمان و مشاهدات شخصي است. در كل اگر خواسته باشيم بگوييم حدود 18 ميليون رايي كه به سبد روحاني ريخته شده چه كساني هستند به عقيده من آنها اقشار و لايحه?هاي تحصيل كرده جامعه، طبقه مرفه?تر جامعه، دانشجويان، نويسندگان، تجار، كارگران و كاركنان دولت، خانم?هاي خانه?دار ديپلمه هستند. اينها از نظر اجتماعي اقشار و لايه?هايي بودند كه به روحاني راي دادند.

اما از نظر سياسي هم نارضايتي گسترده?يي كه از عملكرد 8 ساله اصولگرايان در دولت احمدي?نژاد وجود داشت زمينه?يي را فراهم آورد تا حسن روحاني رييس?جمهور بشود و بيش از ده ميليون راي از مطلوب?ترين نامزد اصولگريان كه از همه كانديدا?ها به احمدي?نژاد نزديكتر بود پيشي بگيرد.

اين يعني راي به روحاني ريشه يا خاستگاه پوپوليستي ندارد كه بخواهد براي حفظ آن تلاش كند؟

راي روحاني انتخابات 24 خرداد ماه به هيچ?وجه به رييس?جمهور پوپوليستي نبود. اين انتخابات يك تفاوت اساسي با انتخابات سال 84 داشت كه محمود احمدي?نژاد در نقش رابين هود ظاهر شده بود و مي?گفت مي?خواهد با مستكبرين بجنگد، بيت?المال را به صاحبانش باز مي?گرداند و با آنهايي كه حق مردم را به تاراج مي?برد مي?جنگد. اينها شعار?هاي او در سال 84 بودند و فرق آن انتخابات با انتخابات 92 در اين است كه احمدي?نژاد توانست مردم كمتر تحصيلكرده و تيپ?هاي سنتي?تر را مجاب كند كه من قهرمان هستم و شما بايد به من راي بدهيد. در اين ميان بايد به اين نكته توجه كنيم كه در سال 84، ده ميليون نفر از مردمي كه امسال پاي صندوق?هاي راي آمدند حاضر نشدند با وجود تبليغات پوپوليستي و همه نزديكانش بيايند و راي بدهند آنها وقتي شرايط را ديدند به خاطر عدم راي?آوري احمدي?نژاد در دور دوم آمدند به هاشمي راي دادند.

برخي منتقدان مي?گويند شعارها و منش روحاني هم پوپوليستي است مثلا وقتي كه روحاني در شعار?هايش دم از اصلاح گره?هاي اقتصادي ظرف صد روز مي?زند يا مي?گويد رانت خواران را به مردم معرفي مي?كند، آيا اين شعار?ها پوپوليستي نيستند ؟

آري و نه- اساسا اين شعار كه من در صد روز مي?خواهم اقتصاد را درست كنم پوپوليستي است. بنابر اين اگر رييس?جمهوري بيايد و بگويد كه من در صد روز اقتصاد را درست مي?كنم و من دستور داده?ام ويژه خواران به مردم معرفي شوند و به صلابه?شان مي?كشم به گونه?يي ياد آور احمدي?نژاد است و آري كه شعار پوپوليستي است.

نه به خاطر اينكه روحاني پوپوليست نيست، چرا كه معتقدم اساسا كساني كه با او هستند پوپوليست نيستند نزديكان او مثل اكبر تركان، محمدرضا نعمت?زاده، اسحاق جهانگيري يا محمد باقر نوبخت فرسنگ?ها با پوپوليسم فاصله دارند و در سلول?هايشان هم نمي?توان منش پوپوليستي را پيدا كرد اين در حالي است كه منش و رفتار احمدي?نژاد و نزديكانش فرياد مي?زد كه پوپوليست است.

? مي?گوييد كه دولت يازدهم اساسا نمي?تواند منشي پوپوليستي داشته باشد پس اينكه روحاني با استانداران جلسه مي?گذارد مي?گويد بايد در همه امور از مردم نظرسنجي كنند و درجريان باشند كه خواسته مردم چيست تا دولت آمورش را بر مبناي آن پيش ببرد چه معنايي دارد و با چه هدفي صورت مي?گيرد؟

هر گردي گردو نيست. هر مراجعه?يي به نظريات مردم نمي?تواند علامت كار?هاي پوپوليستي باشد بايد ملاك و معيار امور را ديد و بعد قضاوت كرد. روحاني در برخي امور شباهت?هاي زيادي با احمدي?نژاد دارد؛ مثل همه جلب نظر مردم در امور مربوط به دولت يا اينكه در سفرهاي استاني در لابه لاي محافظانش از سقف ماشين براي مردم دست تكان مي?دهد، نامه مردم را مي?گيرد، با لهجه محلي صحبت مي?كند، مصوبات استاني دارد و... ما در خلأ زندگي نمي?كنيم ما در ايران زندگي مي?كنيم، بنابراين وقتي روحاني را به پوپوليسم متهم مي?كنيم بايد كل رفتار او را با احمدي?نژاد مقايسه كنيم، واقعا در برخي امور بايد به طبع مردم عمل كرد چرا كه در كشوري زندگي مي?كنيم كه روساي قوا و مقاماتش براي جلب نظر مردم با هم مسابقه مي?گذارند در كشوري كه پوپوليسم اساس مديريت است نمي?توانيم آرمانگرا باشيم.

يعني مديريت كلان كشور پوپوليسم بودن را به روحاني تحميل كرده است؟

بله شرايط كلي يك درجاتي از پوپوليسم را به دولت روحاني خواسته و نا خواسته تحميل مي?كند.

حالا كه اين شرايط به دولت تحميل شده است روحاني براي سامان دادن اموردولت و رهايي از اتهام پوپوليستي چه بايد بكند؟

من چندين بار گفته?ام كه اگر جاي روحاني بودم نخستين كاري كه مي?كردم اين بود كه قرص و محكم بر پرداخت يارانه نقدي خط قرمز مي?كشيدم اما متاسفانه اين جسارت را نه ايشان داشت و نه دولت قبل. نه دولت، نه مجلس ونه حتي دولت قبل پرداخت يارانه نقدي را درست نمي?دانستند اما چون جسارت لغو اين اشتباه را نداشتند تصميم?گيري درباره آن را به يكديگر پاس دادند و كسي جرات نكرد اين دندان لق را بكشد و اين يعني تن دادن به پوپوليسم.

? وقتي دولت اين جسارت را ندارد بايد چه كرد؟

اينكه يك دولت مبناي تصميم?گيري?اش بشود كف و سوت مردم و دلخوش كند به هورا?هايي كه مردم در حمايتش سر مي?دهند يعني رفتن به سمت پوپوليسم. دولت مانند يك پزشك است گاهي بايد آمپول يا شربت تلخ تجويز كند اگر هميشه به مردم كمپوت و تقويتي بدهد مردم متوقع?تر مي?شوند و در آينده پذيرفتن حقيقت شربت تلخ براي درمان مشكل آفرين خواهد بود، من اگر به جاي روحاني بودم مي?آمدم در تلويزيون يا يك مكان عمومي و مي?گفتم امكان پرداخت يارانه نقدي وجود ندارد و ماجرا را فيصله مي?دادم.

گفتيد كه در سطح مديريتي براي جلب نظر مردم رقابت وجود دارد فكر مي?كنيد روحاني مي?تواند خودش را از رقابت بيرون بكشد؟

متاسفانه احمدي?نژاد در گسترش چنين رقابتي مقدار زيادي سهم دارد اما روحاني مي?تواند خودش را از اين رقابت بيرون بكشد، بايد جسارت و شهامتش را به دست آورد و واقعيت را به مردم بگويد و مطمئن باشد كه مردم واقعيت را بيشتر مي?پسندند و به او و دولتش فرصت مي?دهند.