شاهین بهرام نژاد

پیدایش انواع هنراز زمان آدم ابوالبشر تاکنون تنها در هفت دستۀ مشخص، معرفی شده است: موسیقی، هنرهای دستی، هنرهای ترسیمی، ادبیات، معماری، حرکات موزون و نمایشی و در آخر فیلم و سینما ونمایش.

واکاوی پیشینۀ هر کدام از این هنرها در این کهن مرز و بوم جنوبی حکایت از درخشندگی چشمگیرآن دارد. 

موسیقی، ریتم و آوا در تار و پود زندگی مردم این سامان آنچنان تنیده شده که جدایی از آن امری ناشدنی می نماید.

از آن لحظه که پدر به شکرانۀ تولد فرزند، در بیات ترک اذان می گوید تا آندم که مادر بر سر مختک یا گاهوارۀ جگرگوشه اش لالایی می خواند یا مادامی که کودک پای رفتن می گیرد برایش شاد وریسا سر می دهد، گوش کودک پر می شود از آوا و نوا. 

به اینها اضافه کنید آواز کاری که نیمۀ جاشوها بر روی دریاست یا در چهارگاه موسیقی ایرانی چاووشی که برای بدرقه و پیشواز زوّار است. شروه ای که از دل برمی خیزد و ناگزیر بر دل می نشیند و بیتی که دلگویۀ مادر از به خانۀ بخت رفتن فرزندش است، همه و همه از تولد تا مرگ و از بزم تا رزم و در سور و سوگ جاری در حیات مردم دیار نخل و دریاست. 

این قصه ادامه دارد تا ختم گردد به بدرقه ای که پیکری را بر دوش می کشند برای سفر به خانۀ ابدی. موسیقی سوگواری که خود بحث مفصل دارد.

در هنرهای ترسیمی تنها اشاره به نقوش گبه و گلیم و جاجیم که بعضا بی نقشه و بداهه زده می شود بس است تا مشتریانی در بازارهای خارج از این جغرافیا را نیز به شگفتی وا دارد.

هنرهای دستی نیز از دیرباز حاصل آفرینش سرپنجه های پرتوانی بوده که با ذوقی سرشار پشم شتر را به عبایی لطیف، پیش نخل را به تک و یا کپیره، پشم گوسفند را به گبه ای خوش نقش و نگار و چوب سای را به بوم یا ناکویی غول پیکر برای کسب رزق و روزی حلال از سفرۀ نیلی دریا مبدل می کرده.

در حوزۀ ادبیات تنها اشاره به آیین های خیام خوانی، شاهنامه خوانی، خمسه خوانی و مثنوی خوانی که مقدمه ای است بر شروه خوانی خود شاخصه ای بارزاست از آشنایی با ادبیات کهن ایران زمین در این خطه. دل سروده های دو بیتی سرایان سوته دل این سامان و چهره های ماندگار شعر و ادبیات داستانی، خود آفتابی است دلیل آفتاب.

معماری بیت میلانی با عمارت های با شکوه ترکیبی سحرانگیز از هنر آبادگران این خاک دارد. شناشیرها و طارمه ها، پنجره های هلالی و ارسی های رنگارنگ به تعبیر فرزانه ای: "سمفونی از رنگ، باد و نور است که هر تماشاگری چون بر كرانة پررمز آن گام بردارد، بی هیچ گونه مقاومتی، جذب مغناطیس نیرومند آن خواهد شد و شیفته وار در اندرون سحر آن اسیر شده و تو گویی آنكه این تكه از عالم خاك، ارثیه ای ماورایی است كه خدایگان در زمین چون آتش پرومته ای جای گذاشته اند و سالیانی است كه فروزان بوده و اكنون با تمام خستگی و بی مهری، هنوز شراره های آن طنازی می كنند و یادآور همة خاطرات آدم هبوط یافته از بهشت برین است و از این رو است كه هر روحی در شوق وصال آن سوزان می شود و ناخودانگیخته در شبكه كوچه های تنگ و پیچیده آن محو می شود. "

سیاق خاص و منحصر بفرد سینه زنی و در کنارش آیین بُر حیدری در هنگامۀ سوگواری با عشق به اهل بیت علیهم السلام بواسطۀ نظم و هارمونی و در روزگار سرور و شادمانی، یزله و چهار دستمال از هنرهای نمایشی و حرکات موزون و هماهنگی است که هر بیننده ای را با گرانش شگفت انگیزش جذب می کند.

و در آخر رزومه ای که این اقلیم جنوبی را از هنر هفتم نیز بی نصیب نگذاشته نشات گرفته از کُتلی در آوردن در کوچه های تنگ و ترش اما با مهر چهار محل بوده و تعزیه هایی که در میدانگاههای هر محل با شبیه خوانی اشقیاء و اولیاء برپا می شده تا تاریخچۀ سینماهای فیروزی و محمد غوث و فانوس. 

در این سالهای اخیر نیز پرواز ققنوس وار سینماگران بوشهری بر آسمان سینمای ایران و کسب سیمرغ های بلورین متعدد، دلیلی محکم بر این مدعاست که اینجا، سرزمین هنرهای هفتگانۀ مردم بی ادعاست.