شرق: اول کتاب «گفته?ها»ی ابراهیم گلستان سه جمله هست، یکی «سخن بیار زبان?آوری مکن» از سعدی، دومی «بدان چه?جور ببینی» از لئوناردو و سومی «هیچ باشم اگر نکته?سنج نباشم» از نمایش?نامه «اتللو»ی شکسپیر. این سه جمله را بر پیشانی کتاب «گفته?ها» شاید بتوان عصاره حیات فکری و ادبی و هنری گلستان تا به امروز دانست. این سه جمله، همچنین کلیدی می?تواند باشد برای ورود همراه با نکته?سنجی و نگاه انتقادی به نوشته?ها و آثار سینمایی گلستان تا حتی?المقدور مصون بمانیم از دوقطبی معروف «لعن» و «ستایش» که غالبا گلستان را از یکی از این? دو حد افراطی دیده?اند و سنجیده?اند. یا او را ستایش کرده?اند و از او اسطوره ساخته?اند و میراث او را به «زبان?آوری» و «تکنیک» تقلیل داده?اند و یا او را دشنام داده?اند صرفا  به این دلیل که به راه?های متعارف نرفته است. خواندن گلستان با آن عقلانیت انتقادی توأم با نکته?سنجی که شیوه خود اوست در خواندن دیگران، هنوز آن?طور که باید آغاز نشده است. خواندن هیچ?کس شاید هنوز آن?طور که باید آغاز نشده است و از این?روست که سنت انتقادی ما هنوز بر مدار «لعن» و «ستایش» می?گردد و بر مدار تکرار آنچه پیشترها در رد و انکار و یا تأیید کسی گفته?اند. اینجا مقصود از الگوقراردادن شیوه مواجهه گلستان با اتفاق?ها و آدم?ها و آثار هنری، شیوه?ای مبتنی بر نپذیرفتن آنچه همه می?گویند و تن?ندادن به تکرار گفته?های دیگران، پذیرش بی?چون?و?چرای دیدگاه?های او نیست. اتفاقا برعکس، گلستان را جا دارد به همان عیاری بسنجیم که او خود دیگران را با آن سنجیده است و او را در قامت «آدم»ی ببینیم در قد?و?قامت طبیعی که در یکی از حساس?ترین مقاطع تاریخ ایران زیسته و کوشیده است به?جای پاگذاشتن بر راه?های رفته، راه تازه?ای بگشاید و با ذخیره?ای پربار از ادبیات و هنر ایران و جهان، چیزی را ایجاد کند که پیش از آن موجود نبوده است. حاصل کار قطعا می?تواند مورد ارزیابی انتقادی قرار بگیرد، نه به این معنا که بگوییم عالی است و فقط چندجایش اشکال دارد و یا برعکس، مردود است و فقط چند نکته قابل توجه در اینجا و آنجایش می?توان یافت، نه، خواندن جدی گلستان مستلزم کشف ایده مرکزی او در آثارش، کشف سبک، نه در معنای زبان?آوری و اینکه نثرش فلان است و بهمان، و مواجهه?ای دقیق با این سبک و آن ایده مرکزی است و این همان کاری است که می?گویم هنوز نه?فقط درباره گلستان که درباره هیچ نویسنده دیگری آن?طور که باید انجام نشده است.
چندی پیش نشر کلاغ سه کتاب ابراهیم گلستان را تجدید چاپ کرد. یکی کتاب «گفته?ها» که مجموعه?ای است از مقاله?ها، گفتارهای گلستان بر چند فیلم مستند به کارگردانی خودش، سخنرانی مفصل او در دانشگاه شیراز و گفت?وگوی بلند قاسم هاشمی?نژاد با او درباره داستان?هایش.
دو کتاب دیگری که از گلستان تجدید?چاپ?شده ترجمه?های اوست از «هکلبری فین» مارک تواین و کتاب «کشتی?شکسته?ها» که ترجمه?های گلستان است از چند قصه کوتاه استفن کرین، ویلیام فاکنر، استفن وینسنت بنه، آنتوان چخوف و ارنست همینگوی. گفت?وگویی که می?خوانید به?مناسبت همین تجدیدچاپ?ها انجام شده است. گلستان کمی پیش از انجام این گفت?وگو به دعوت آکادمی فرانسه در رم، به این شهر رفته بود تا در نشستی که این آکادمی برای او و آثارش برگزار کرده بود شرکت کند. گفت?وگوی پیشِ رو، پس از بازگشت گلستان از رم انجام شد. گلستان چنانکه در این گفت?وگو می?گوید سالهاست که قصه ننوشته و در عوض دو کتاب چاپ نشده دارد که هر دو نوشته?هایی مستند هستند از آدم?هایی که واقعا وجود داشته?اند و وقایعی که واقعا اتفاق افتاده?اند و این عجیب نیست وقتی به یاد آوریم که گلستان روزگاری در سینما مستندهایی ساخته است که برخی از آنها هنوز هم جزء بهترین مستندهای تاریخ سینمای ایران به?حساب می?آیند. مستندهایی که صرفا نشان?دادن واقعه نبوده?اند بلکه «دیدِ» سازنده و «چه?جوردیدن» در تار و پود آنها تنیده شده و از طریق سبک، خود را به نمایش گذاشته. گلستان در جایی از گفت?وگوی پیشِ رو می?گوید: «واقعیت?هایی که اتفاق افتاده آن?قدر فوق?العاده و انترسان است که قصه?نوشتن ضرورتی ندارد.» گفت?وگو با ابراهیم گلستان را می?خوانید.