خستگي تصميم‌گيري

حسين‌     زيرراهي    - مدرس مهارت‌هاي توسعه فردي

حتما شما هم توجه کرده‌ايد که برخي از مشاهير دنياي امروز مانند بيل گيتس، استيو جابز و مارک زاکربرگ لباس يکساني به تن داشته يا دارند. بيل گيتس هميشه کت و شلواري خاکستري، استيو جابز يقه اسکي تيره و زاکربرگ تيشرت آستين کوتاه. به راستي چرا پول‌دارترين مردان جهان هميشه لباسي يکسان به تن دارند؟ جواب کوتاه اين است که اين افراد کارهاي مهمتري به جاي انتخاب لباس روزانه دارند که بايد انجام دهند. پاسخ بلند را در ادامه مي‌توانيد مطالعه کنيد.

اصطلاح خستگي تصميم‌گيري را اولين بار روانشناس اجتماعي روي باومايستر وارد ادبيات روانشناسي و علوم مغز اعصاب کرد. باومايستر را مي‌توان صاحب‌نظرترين فرد در زمينه بررسي نيروي اراده دانست و بيشترين تحقيقات را در اين زمينه انجام داده است. از نظر ايشان مقدار نيروي اراده ما در طول يک روز تقريبا ثابت است و با استفاده از آن مرتب کم مي‌شود. چنان‌که در پايان روز ديگر ته‌مانده‌اي بيشتر از آن باقي نمانده است.

اغلب کارهايي که ما در طول يک روز انجام مي‌دهيم مقداري از اراده ما را مصرف مي‌کند. کارهاي بدني، فکري و حتي بيدار ماندن و نهايتا انتخاب‌هاي‌مان. ما در يک روز تقريبا حدود سي هزار تصميم مي‌گيريم که اين کار مانند ديگر کارهاي روزانه از ظرف اراده مي‌کاهد. البته چون بيشتر کارهاي ما از روي عادت انجام مي‌شود خودمان به اين تعداد تصميم آگاه نيستيم. ولي دقيقا از لحظه‌اي که بيداري مي‌شويم تصميم‌گيري ما شروع مي شود: الان بلند شوم يا کمي بيشتر بخوابم؟ صورتم را اصلاح کنم يا نه؟ دوش بگيرم يا نه؟ صبحانه چي بخورم؟ چه لباسي بپوشم؟ با چه وسيله‌اي سر کار بروم؟ از چه مسيري بروم؟

البته تصميمات بزرگتر مقدار بيشتري اراده مصرف مي‌کند. مثلا اگر بخواهيد يک کت و شلوار را با کراوات، پيراهن و کفش و جوراب سِت کنيد قطعا هم، زمان و هم اراده بيشتري را از شما مي‌گيرد. مشاهيري که نام برديم اين فرايند را حذف کرده و هر روز همان لباس تکراري را مي‌پوشند که بتوانند نيروي اراده خود را صرف کارهاي مهمتر خود کنند. خستگي تصميم‌گيري در مورد انتخاب‌هايي که تعداد گزينه‌هاي آن زياد باشد يا آن‌هايي که ما نتوانيم بين دو گزينه يکي را انتخاب کنيم بيشتر مي‌شود. مثلا اگر شما به مغازه‌اي برويد که پانزده نوع ماست براي فروش داشته باشد اگر از قبل ندانيد کدام را مي‌خواهيد بخريد ممکن است پس از صرف زمان زياد و کلافگي نتوانيد يکي را انتخاب کنيد و کلا قيد خريد ماست را بزنيد. يا خانمي که کل يک بازار را براي خريد يک لباس مي‌چرخد دست آخر ممکن است يا چيزي نخرد يا با انتخابي بد کار را به اتمام برساند. چون وقتي ظرف اراده انسان خالي مي‌شود در نهايت تسليم شده و انتخابي دم دستي انجام مي‌دهد. به همين دليل برخي فروشندگان ترجيح مي‌دهند گزينه‌هاي کمتري ارائه‌ دهند تا خريدار راحت‌تر تصميم بگيرد.

نتيجه اين‌که سعي کنيد در ابتداي صبح تصميمات کم‌اهميت و پيش پا افتاده خود را کم کنيد يا به زمان بعد از ظهر و شب موکول کنيد تا بتوانيد نيروي اراده‌تان را براي انجام کارهاي مهم روزانه نگه داريد.

(هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و هفتم – شماره 1094)